Ung thư dạ dày là nguyên nhân đứng gây tử vong đứng thứ 2 trong các loại ung thư trên thế giới. Tại Việt Nam, ung thư dạ dày là nguyên nhân gây tử vong đứng hàng thứ 3 ở cả nam và nữ. Tuy nhiên, triệu chứng lâm sàng của ung thư dạ dày thường rất mơ hồ, nghèo nàn và không đặc hiệu. CA 72-4 là một trong những xét nghiệm dấu ấn ung thư dạ dày quan trọng, rất có giá trị trong tiên lượng nguy cơ ung thư dạ dày.

1. Chẩn đoán ung thư dạ dày

–  Ung thư dạ dày giai đoạn sớm thường không có biểu hiện triệu chứng, thường phát hiện được tình cờ khi nội soi. Khi bệnh nhân có biểu hiện triệu chứng như: đau bụng, chán ăn, đầy bụng, xuất huyết tiêu hóa (nôn ra máu hoặc đại tiện phân đen) có nghĩa là ung thư đã ở giai đoạn muộn.

–   Phương pháp tốt nhất giúp phát hiện ung thư dạ dày giai đoạn sớm là nội soi. Tổn thương ung thư sớm có thể rất nhỏ chỉ 2 – 3mm trên hình ảnh nội soi nhưng cũng có thể lên tới 3 – 4cm mà vẫn còn ở giai đoạn sớm.

–  Xét nghiệm máu định lượng CA 72-4 và các xét nghiệm khác không có giá trị lớn để chẩn đoán ung thư dạ dày ở giai đoạn sớm. Nhưng khi ung thư bắt đầu tăng dấu ấn chỉ điểm ung thư CA 72 – 4 thì bệnh ung thư dạ dày đã tiến triển nặng.

2. Dấu ấn ung thư CA 72-4

CA 72-4 là tên viết tắt của kháng nguyên carbohydrate 72-4 hoặc kháng nguyên ung thư 72-4 (cancer antigen 72-4). Kháng nguyên ung thư CA 72-4 được tìm thấy trên bề mặt của nhiều loại tế bào như: tế bào buồng trứng, vú, đại tràng, tụy. Đặc biệt tế bào ung thư biểu mô dạ dày có khả năng chế tiết CA 72-4 cao hơn so với các cơ quan khác. Trong ung thư dạ dày nồng độ CA 72-4 tăng cao hơn so với giá trị bình thường như sau:

• Ở giai đoạn đầu: nồng độ CA 72-4 tăng trên 6 UI/l. Mức tăng này không có ý nghĩa nhiều để chẩn đoán;
• Ở giai đoạn toàn phát, nồng độ CA 72-4 tăng cao, có những trường hợp, nồng độ CA 72-4 tăng trên 100 UI/l.

Lưu ý :

• Nhiều người cho rằng nồng độ CA 72-4 trong máu cao hơn mức bình thường chắc chắn là dấu hiệu củaung thư dạ dày. Quan điểm này là hoàn toàn sai lầm.
• Trên thực tế chỉ số CA 72-4 có thể tăng cả trong một số bệnh lành tính như: trong viêm tụy (3%), xơ gan (4%), bệnh phổi (17-19%), bệnh khớp (21%), bệnh phần phụ (0-10%), bệnh buồng trứng lành tính (3-4%), kén buồng trứng (25%), bệnh tuyến vú (10%), các bệnh đường tiêu hóa lành tính (5%).
• Độ đặc hiệu của CA 72-4 là 60%, có nghĩa 100 người mắc ung thư dạ dày thì chỉ có 60 người có nồng độ CA 72-4 tăng trong máu. Do đó, khi nghi ngờ ung thư dạ dày, bên cạnh việc xét nghiệm CA 72-4 còn phải làm thêm các xét nghiệm khác để khẳng định chẩn đoán.

3. Mục đích của xét nghiệm CA 72-4

Xét nghiệm CA 72- 4 là xét nghiệm nhằm đánh giá nồng độ CA 72-4 trong máu của bệnh nhân với mục đích định hướng đến các chẩn đoán cũng như tiên lượng bệnh, theo dõi trong quá trình điều trị.

Chẩn đoán ung thư :

CA 72-4 thường được dùng như một gợi ý trong chẩn đoán ung thư dạ dày, buồng trứng, đại trực tràng, một số ung thư đường tiêu hóa hoặc phần phụ khác. Để khẳng định bệnh nhân có mắc ung thư hay không, bên cạnh xét nghiệm máu, bác sĩ sẽ chỉ định thêm các phương pháp chẩn đoán hình ảnh, sinh thiết….

Theo dõi đáp ứng điều trị:

CA 72-4 cũng được sử dụng để theo dõi việc đáp ứng điều trị của bệnh nhân ung thư, xác định giai đoạn và tiên lượng cho bệnh ung thư.

4. Chỉ định xét nghiệm CA 72-4 khi nào?

Chỉ định tuyệt đối : Bệnh nhân có bất kỳ biểu hiện nào nghi ngờ ung thư dạ dày như: gầy sút cân, ăn uống kém, mệt mỏi, hay ợ hơi, ợ chua, đau tức vùng thượng vị, rối loạn đại tiện… các bác sĩ sẽ cho chỉ định xét nghiệm CA 72-4. Ngoài ra, xét nghiệm CA 72-4 còn được chỉ định ở những bệnh nhân đã và đang điều trị ung thư dạ dày để theo dõi đáp ứng điều trị và kiểm soát tái phát.

Chỉ định tương đối : CA 72-4 còn được chế xuất bởi các tế bào ở buồng trứng. Do đó, ngoài là dấu ấn trong ung thư dạ dày, CA 72-4 còn được chỉ định trong trường hợp nghi ngờ ung thư buồng trứng thể nhày.

5. Những trường hợp có nguy cơ tăng CA 72-4 trong máu

Hiện nay, tỷ lệ mắc các bệnh ung thư nói chung và ung thư dạ dày nói riêng đang có xu hướng gia tăng đột biến. Những người cần xét nghiệm CA 72-4 là những người có nguy cơ cao mắc ung thư dạ dày như:

+  Người có tiền sử viêm loét dạ dày – tá tràng;

+   Thói quen hút thuốc lá, uống rượu bia, sử dụng các chất kích thích như: cafein, cocain…;

+   Tiền sử mắc bệnh lý đường tiêu hoá;

 +   Tiền sử bỏng dạ dày, thực quản do acid, base;

+  Tuổi trên 45 tuổi, nam giới có nguy cơ mắc ung thư dạ dày cao hơn so với nữ giới;

+  Gia đình có người mắc ung thư dạ dày;

+   Thường xuyên tiếp xúc với các tia phóng xạ hoặc các hoá chất gây độc cho cơ thể.

Với bề dầy kinh nghiệm 105 năm từ ngày thành lập, Bệnh viện Hữu Nghị đa khoa Nghệ An cùng đội ngũ bác sỹ chuyên khoa giàu kinh nghiệm và được trang bị đồng bộ hệ thống các máy móc hiện đại, tạo được uy tín cả trong và ngoài nước.

Xét nghiệm CA 72-4 đã được thực hiện thường quy tại Khoa Hóa sinh – Trung tâm Xét nghiệm, Bệnh viện Hữu Nghị đa khoa Nghệ An, giúp cho chẩn đoán chính xác và theo dõi điều trị cho nhiều bệnh nhân ung thư dạ dầy.