Bệnh ho gà là một bệnh truyền nhiễm cấp tính có khả năng lây lan nhanh qua đường hô hấp, bệnh có thể gặp ở mọi lứa tuổi nhưng hay gặp và nguy hiểm nhất là trẻ sơ sinh.

1. Nguyên nhân gây bệnh ho gà là gì?

– Ho gà là một bệnh truyền nhiễm gây ra do vi khuẩn ho gà tên khoa học là Bordetella pertussis.

– Đường lây bệnh: Chủ yếu qua đường hô hấp hoặc tiếp xúc trực tiếp qua nước bọt khi người nhiễm vi khuẩn nói chuyện hoặc tiếp xúc với đồ vật bị nhiễm dịch tiết đường hô hấp của người mắc bệnh.

– Đối tượng có nguy cơ bị mắc ho gà: Bệnh xuất hiện ở mọi lứa tuổi, tuy nhiên có hơn 90% số ca mắc là trẻ dưới 1 tuổi chưa tiêm phòng hoặc chưa tiêm đủ 3 mũi cơ bản. Trẻ càng nhỏ thì bệnh càng nặng và càng nhiều biến chứng.

2. Biểu hiện của bệnh ho gà

Bệnh ho gà ở trẻ tiến triển qua các giai đoạn:

– Thời kỳ ủ bệnh kéo dài từ 6 – 20 ngày (trung bình khoảng 9 – 10 ngày): Thời kỳ này không có triệu chứng

– Giai đoạn viêm long đường hô hấp: Kéo dài khoảng 1-2 tuần, các triệu chứng xuất hiện giống như các bệnh viêm đường hô hấp trên bao gồm sốt nhẹ, chảy nước mũi, ho húng hắng , hắt hơi cuối giai đoạn này ho nặng thành cơn

– Giai đoạn khởi phát: Kéo dài từ 1-6 tuần, có trường hợp đặc biệt có thể kéo dài trên 10 tuần với biểu hiện cơn ho điển hình như:

– Ho: Trẻ ho rũ rượi, thành từng cơn, mỗi cơn từ 15-20 tiếng ho liên tiếp, càng về sau càng yếu và giảm dần. Ở trẻ những cơn ho xuất hiện nhiều làm trẻ yếu dần như ngừng thở do thiếu oxy, mặt tím tái, mặt đỏ, tĩnh mạch cổ nổi, chảy nước mắt nước mũi.

– Thở rít vào: Xuất hiện cuối mỗi cơn ho hoặc xen kẽ sau mỗi tiếng ho, tiếng rít nghe như tiếng gà. Trẻ dưới 6 tháng tuổi có thể không thấy tiếng rít trong cơn ho.

– Kết thúc cơn ho bằng việc khạc đờm trắng, màu trong, dính. Trong đờm có vi khuẩn ho gà cũng là một nguồn lây bệnh.

– Trong khoảng 2 tuần đầu của giai đoạn này tần suất các cơn ho khoảng 15 cơn/ngày. Sau đó giảm dần có thể kéo dài trên 3 tuần nếu không được điều trị.

– Sau mỗi cơn ho trẻ mệt, có thể nôn, thở nhanh. Có thể kèm theo các triệu chứng sau: Sốt nhẹ, mặt và mí mắt nặng.

– Giai đoạn phục hồi: Cơn ho ít dần, bệnh nhân hạ sốt. Tuy nhiên sau đó nhiều tháng ho có thể tái lại gây viêm phổi.

Biểu hiện bệnh ở trẻ lớn thường nhẹ, ít gặp cơn ho điển hình hoặc là không có triệu chứng, thường khỏi sau 7 ngày.

3. Các biện pháp chẩn đoán Ho gà

Bệnh nhân có ít nhất một xét nghiệm dương tính với vi khuẩn ho gà được coi là mắc bệnh ho gà.

– Nuôi cấy: Là tiêu chuẩn vàng để chẩn đoán bệnh ho gà, độ nhạy trong thực tế chỉ từ 20%- 80%, nhưng độ đặc hiệu tuyệt đối (100%). Các yếu tố làm giảm độ nhạy của nuôi cấy bao gồm thời gian bị bệnh kéo dài tính đến thời điểm lấy mẫu bệnh phẩm, đã sử dụng kháng sinh trước đó và đã từng tiêm chủng.

– Xét nghiệm PCR: Được sử dụng để chẩn đoán bệnh ho gà trong hầu hết các trường hợp. Xét nghiệm PCR vi khuẩn ho gà nhạy hơn nuôi cấy vì nó có thể phát hiện số lượng nhỏ các vi khuẩn dù còn sống hay đã chết, với độ đặc hiệu cao. Xét nghiệm PCR không bị ảnh hưởng bởi việc sử dụng kháng sinh trước đó và kết quả thường có trong vòng một đến hai ngày.

3. Biến chứng của bệnh ho gà

Biến chứng nguy hiểm thường xảy ra ở trẻ nhỏ

– Viêm phế quản, viêm phế quản phổi do bội nhiễm.

– Ho kéo dài và ngừng thở là biến chứng hay gặp nhất, dễ gây tử vong, đặc biệt là trẻ dưới 1 tuổi.

– Ho nhiều người bệnh có thể gây lồng ruột, thoát vị ruột, sa trực tràng.

– Trường hợp nặng có thể gây vỡ phế nang, tràn khí trung thất hoặc tràn khí màng phổi.

– Ngoài ra biến chứng viêm não (chiếm tỷ lệ 0,1%) là một biến chứng nặng của bệnh ho gà, tỷ lệ để lại di chứng và nguy cơ tử vong cao.

4. Điều trị bệnh ho gà:  Sử dụng kháng sinh trước khi cơn ho xuất hiện. Đặc biệt đối với trẻ dưới 6 tháng điều trị sớm ngay khi thấy dấu hiệu đầu tiên là rất quan trọng.

5. Phòng bệnh ho gà

– Người bệnh cần được phát hiện và điều trị kịp thời tránh lây lan sang công đồng, đặc biệt lây bệnh ho gà cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ.

– Tiêm phòng vaccine đầy đủ theo lịch tiêm chủng là một phương pháp phòng bệnh hiệu quả nhất.

  Ho gà là một bệnh lý nguy hiểm, có khả năng lây lan nhanh chóng. Do đó, phụ huynh cần chủ động thực hiện các biện pháp phòng ngừa bệnh cho trẻ, đặc biệt là tiêm phòng vaccine theo khuyến cáo của Bộ Y tế. Khi nghi ngờ mắc bệnh ho gà hoặc có bất kỳ dấu hiệu nào của bệnh, trẻ cần được đưa đến bệnh viện để được thăm khám, xác định căn nguyên và hỗ trợ điều trị sớm.

Bệnh viện HNĐK Nghệ An là đơn vị triển khai Real – time PCR đa mồi chẩn đoán các tác nhân gây viêm đường hô hấp đầu tiên ở Nghệ An. PCR đa mồi là kĩ thuật không phải mới, song vẫn chưa phổ biến ở một số bệnh viện ở Việt Nam, xét nghiệm này giúp tăng khả năng phát hiện căn nguyên gây nhiễm trùng đường hô hấp dưới so với nuôi cấy vi khuẩn, đặc biệt là virus và vi khuẩn nội bào, vi khuẩn khó nuôi cấy, qua đó có thể hạn chế việc lạm dụng kháng sinh hoặc lựa chọn kháng sinh phù hợp hơn. Như vậy, sử dụng real-time PCR đa mồi có thể mang lại hiệu quả hứa hẹn.