BS. Lê Thị Lê Ny

                   Khoa Nội A- Lão khoa, Bệnh viện Hữu nghị đa khoa Nghệ An

1. Tuyến thượng thận là gì và thế bào là suy tuyến thượng thận? Tuyến thượng thận là tuyến nội tiết nằm sâu sau phúc mạc, có vai trò quan trọng đối với hoạt động sống của cơ thể.Nó tiết ra hormon tham gia các quá trình chuyển hoá phức tạp, đặc biệt các catecholamine của tuỷ thượng thận có tác dụng điều hoà huyết áp động mạch.

Suy thượng thận là tình trạng giảm sản xuất Glucocorticoid (GC) hay mineralocorticoid hoặc cả 2, là hậu quả của rối loạn trục dưới đồi-tuyến yên-tuyến thượng thận trong sản xuất Steroid.

2. Nguy cơ với người cao tuổi gây suy thượng thận do thuốc

Người già thường hay biểu hiện đau xương khớp do thoái hoá, loãng xương hay các bệnh nền về viêm mũi dị ứng, hen, hay viêm da cơ địa, thậm chí đau răng… dẫn đến tình trạng lạm dụng thuốc giảm đau, chống viêm, chống dị ứng có chứa GC dưới dạng thuốc nam, thuốc bắc, thuốc tây y. Một số tình huống có thể xảy ra như:

– Sử dụng nhiều chế phẩm thuốc có chứa Glucocorticoid cùng lúc.

– Sử dụng GC đường hít xịt hoặc bôi da liều cao.

– Sử dụng GC đường hít xịt hoặc bôi da kéo dài > 1 năm.

– Lạm dụng GC để tiêm khớp nhiều lần

– Sử dụng kèm với các thuốc ức chế mạnh cytochrome P450 3A4 như Ketoconazole, Fluconazole, Aminoglutethimide, methylrapone.

3. Biểu hiện của suy thượng thận

– Rất dễ nhận ra bệnh nhân dùng GC thường xuyên bằng Kiểu hình Cushing: mặt tròn như mặt trăng, bụng to, chân tay teo nhỏ.

– Thường xuất hiện âm thầm, trong giai đoạn sớm thường không đặc hiệu

– Mệt mỏi: lý do hay gặp đưa bệnh nhân đi khám bệnh, mệt về thể xác, tinh thần

– Sụt cân: từ từ do mất nước, mất muối, kém ăn

– Da mỏng, xuất huyết dưới da nhiều vị trí ở tay chân, thay đổi màu sắc rồi tự biến mất

– Rối loạn tiêu hoá: chán ăn, nôn, buồn nôn, đau bụng , ỉa chảy

– Hạ huyết áp: rất thường gặp hạ HA tư thế , thậm chí shock-> đây là biểu hiện của cơn suy thượng thận cấp, nguy cơ tử vong nếu không điều trị kịp thời.

– Các triệu chứng khác: hạ đường huyết, chuột rú

3. Xét nghiệm của suy thượng thận do GC

– Hạ Natri máu, hạ glucose máu

– Chẩn đoán suy thượng thận dựa trên sinh hoá:  

+ Cortisol >552 nmol/l: loại trừ suy thượng thận

+ Cortisol <83 nmol/l: suy thượng thận

  4. Nguyên tắc điều trị suy thượng thận

-Chẩn đoán chắc chắn

– Chỉ cần bổ sung GC có thể đã đủ

– Thay thế thận trọng: điều chỉnh đến liều thay thế thấp nhất mà bệnh nhân đáp ứng để tránh các biến chứng do điều trị thay thế Steroid quá mức ( tăng cân, loãng xương, ức chế miễn dịch) song vẫn có hiệu quả.

– Phát hiện và xử trí kịp thời cơn suy thượng thận cấp

– Bệnh nhân cần tăng liều GC trong giai đoạn stress hoặc phẫu thuật.

– Steroid sử dụng phải giảm liều từ từ kết hợp với theo dõi sát các triệu chứng của suy thượng thận.

 5. Người cao tuổi cần làm gì để tránh suy thượng thận

Để tránh tình trạng suy thượng thận do thuốc ở người cao tuổi khuyến cáo người dân không nên tự dùng thuốc để điều trị bệnh, đi khám bác sỹ chuyên khoa để theo dõi và điều trị bệnh.

Như vậy, việc sử dụng GC ngoại sinh kéo dài là nguyên nhân phổ biến gây ra tình trạng suy thượng thận do thuốc ở người cao tuổi. Việc thăm khám sớm, tìm hiểu chính xác nguyên nhân gây ra tình trạng lạm dụng thuốc chứa GC là yếu tố quan trọng giúp người cao tuổi tránh tình trạng suy thượng thận do thuốc.