1. Đại cương

Bệnh đái tháo đường  là một trong những bệnh nội tiết – chuyển hóa có tốc độ tăng nhanh trên thế giới, đặc biệt là ở các nước đang phát triển.  Bệnh được đặc trưng bởi tình trạng rối loạn chuyển hóa glucid, protid và lipid do hậu quả của kháng insulin kết hợp với giảm chế tiết insulin tương đối hay tuyệt đối. Tăng glucose máu dẫn đến các biến chứng cấp tính và lâu ngày dẫn đến tình trạng tổn thương, rối loạn và suy giảm chức năng của nhiều cơ quan đặc biệt là tim, mắt, thận, thần kinh. Kiểm soát đường máu trong điều trị đái tháo đường là yếu tố then chốt để ngăn ngừa và làm chậm tiến triển các biến chứng của bệnh.

Nguồn Internet

Fructosamine là sản phẩm đường hóa của albumin, phản ánh lượng đường trong phức hợp của glucose với albumin được sớm hơn so với HbA1c, phù hợp với việc theo dõi điều trị ở bệnh nhân nội trú trong thời gian nằm viện.

2. Fructosamine là gì ?

Fructosamine hay còn gọi là cetoamin được tạo thành bằng cách glycosyl hóa các protein bằng glucose, là tên gọi thông thường của iso glucosamine, một dẫn chất của sản phẩm phản ứng không cần enzym giữa đường (chủ yếu glucose) và protein (chủ yếu albumin). Albumin và protein bị liên kết với glucose tạo ra glycated viết tắt là GSA (glycated serum albumin) và GSP (glycated serum protein). 

Protein trong máu, đặc biệt là albumin, có thể phản ứng tự nhiên với glucose hoặc các monosaccarit khác, dẫn đến một loạt các sản phẩm. Khi nồng độ glucose vẫn tăng liên tục, các phân tử glucose có xu hướng liên kết vĩnh viễn với hemoglobin (Hb) và với một loạt các cấu trúc của protein huyết thanh, bằng một quá trình gọi là glycosyl hóa không enzyme (còn gọi là glycation). 

Phản ứng đường hóa albumin và protein huyết tương tăng lên ở bệnh nhân đái tháo đường. Thời gian bán hủy của albumin là từ 2 – 3 tuần nên fructosamine được sử dụng để đánh giá tình trạng đường máu trung bình của bệnh nhân trong khoảng thời gian từ 2 đến 3 tuần trước đó.

Nồng độ fructosamine trong máu phụ thuộc vào nồng độ glucose huyết tương. Khi lượng đường trong máu cao liên tục kéo dài sẽ khiến cho quá trình glycosyl hóa protein chuyển thành sự gia tăng nồng độ fructosamine, do đó có thể xác định tình trạng bệnh tiểu đường thông qua cách kiểm tra lượng protein đã glycosyl hóa.

3. Ưu điểm của xét nghiệm Fructosamin

–  Xét nghiệm rất hữu ích trong kiểm soát đường huyết ngắn hạn và đánh giá hiệu quả điều trị bệnh đái tháo đường. Giá trị đường huyết trung bình càng cao, fructosamine càng tăng, đặc biệt nó cao ở bệnh nhân tiểu đường không được bù đắp bằng một liệu pháp điều trị hạ đường huyết phù hợp.

–  Fructosamine không bị ảnh hưởng bởi sự hiện diện của Hb bệnh lý hoặc do sự gia tăng của các tế bào hồng cầu và cho thấy bất kỳ thay đổi đường huyết nào trước đó.

– Lưu ý:  xét nghiệm fructosamine không được sử dụng làm xét nghiệm sàng lọc cho những người không mắc bệnh tiểu đường hoặc những người mắc bệnh tiểu đường được kiểm soát tốt như xét nghiệm HbA1C vì nó không chỉ phụ thuộc vào lượng đường mà còn phụ thuộc vào protein mà lượng protein của cơ thể chủ yếu do lượng thức ăn cung cấp nên xét nghiệm này bị ảnh hưởng từ các yếu tố bên ngoài nhiều hơn.

– Xét nghiệm fructosamine huyết thanh có thể hữu ích hơn trong các trường hợp không thể đo được HbA1C một cách đáng tin cậy. Xét nghiệm được chỉ định để theo dõi lượng đường trong máu trong các trường hợp:

– Ở những bệnh nhân được điều trị chăm sóc đặc biệt, để nhanh chóng đánh giá biện pháp điều trị tăng đường huyết (trong vòng 3 tuần), từ đó có thể điều chỉnh kịp thời nếu cần thiết, fructosamine cho phép đánh giá hiệu quả của chế độ ăn kiêng hoặc thay đổi điều trị đái tháo đường sau 3 tuần. 

Mặt khác, HbA1C không chỉ ra những thay đổi gần đây của glucose vì thời gian bán hủy của hồng cầu là 120 ngày, trong trường hợp để theo dõi sự thay đổi nồng độ glucose trong máu xảy ra trong thời gian ngắn hơn nên dùng xét nghiệm fructosamine.

– Có sự hiện diện của một bệnh cấp tính hoặc toàn thân có thể dẫn đến sự thay đổi nhu cầu glucose và insulin trong một thời gian.

– Có sự xuất hiện của một số biến thể huyết sắc tố có thể ảnh hưởng đến một số phương pháp đo HbA1C như HbF, HbE,…

– Giá trị của HbA1C không chính xác khi bệnh nhân mắc các bệnh lý có ảnh hưởng đến đời sống trung bình của hồng cầu, như trong các trường hợp sau: thiếu máu hồng cầu hình liềm, thiếu máu tán huyết, những người bệnh thường xuyên phải truyền máu,…

4. Chỉ định xét nghiệm Fructosamin

Bác sĩ có thể yêu cầu tiến hành xét nghiệm nhằm:

– Theo dõi chặt chẽ nồng độ glucose trung bình trong 1 – 3 tuần qua ở bệnh nhân đái tháo đường.

– Đánh giá sự đáp ứng điều trị với liệu pháp insulin.

– Xây dựng hoặc thay đổi phương pháp chăm sóc người bệnh tiểu đường và quan sát sự đáp ứng của nó.

– Theo dõi nồng độ fructosamine ở một bệnh nhân tiểu đường trong thai kỳ nhằm điều chỉnh phương pháp điều trị để giữ mức độ ổn định của nó.

– Giá trị tham chiếu :

• Giá trị bình thường: 205 – 285 µmol/L.
• Kết quả xét nghiệm tăng ở những người bệnh bị đái tháo đường không được kiểm soát tốt khiến cho nồng độ đường trong máu cao trong khoảng 1 – 3 tuần trước đây, người bị cường giáp và sử dụng vitamin C cũng có thể làm kết quả xét nghiệm tăng lên.
• Kết quả xét nghiệm giảm gặp trong các trường hợp có những tình trạng dẫn đến giảm nồng độ albumin như:

+ Các bệnh về gan như viêm gan mạn, viêm gan cấp.

+ Suy thận, thận hư.

+ Suy chức năng tuyến giáp.

+ Có thai.

+ Các tình trạng dẫn đến mất nước như sốt cao, tiêu chảy, bỏng nặng,…

Bệnh viện Hữu nghị đa khoa Nghệ An cùng đội ngũ bác sỹ chuyên khoa giàu kinh nghiệm và được trang bị đồng bộ hệ thống các máy móc hiện đại, tạo được uy tín cả trong và ngoài nước. Xét nghiệm Fructosamin  đang được triển khai tại khoa Hóa sinh – Trung tâm Xét nghiệm, Bệnh viện Hữu Nghị đa khoa Nghệ An, giúp cho chẩn đoán chính xác và theo dõi điều trị cho bệnh nhân.

Khoa Hóa sinh, Bệnh viện Hữu nghị đa khoa Nghệ An 

🏥BỆNH VIỆN HỮU NGHỊ ĐA KHOA NGHỆ AN
🏆Chất lượng hàng đầu – Phát triển chuyên sâu – Nâng tầm cao mới
🛣️Địa chỉ: Km5, Đại lộ Lê Nin, TP Vinh, Nghệ An
🌎Website: www.bvnghean.vn
🌍Facebook: bvhndknghean
☎️☎️TỔNG ĐÀI CSKH + ĐẶT LỊCH KHÁM: 1900.8082 – 0886.234.222, Thời gian đặt lịch khám từ Thứ 2 đến Thứ 6