Loãng xương là bệnh lý mạn tính đặc trưng bởi tình trạng giảm mật độ và chất lượng xương, làm tăng nguy cơ gãy xương dù chỉ với va chạm nhẹ. Dinh dưỡng là yếu tố cốt lõi trong phòng ngừa và điều trị loãng xương, giúp duy trì khối xương, khối cơ và chất lượng cuộc sống.

I. Nguyên tắc dinh dưỡng điều trị loãng xương

1. Bổ sung đầy đủ canxi

– Nhu cầu: 1000 mg/ngày (người 19–50 tuổi); 1200–1500 mg/ngày (≥50 tuổi hoặc phụ nữ sau mãn kinh).

– Ưu tiên bổ sung qua thực phẩm: sữa và chế phẩm (sữa chua, phô mai), cá nhỏ ăn cả xương (cá cơm, cá mòi), tôm tép, rau lá xanh (cải bó xôi, cải xanh), đậu phụ, mè (vừng).

– Chỉ dùng thuốc bổ sung canxi khi có chỉ định của bác sĩ.

2. Đảm bảo đủ vitamin D

– Nhu cầu: 600–800 IU/ngày (người trưởng thành); ≥60 tuổi: 800–1000 IU/ngày; có thể đến 2000 IU/ngày khi thiếu hụt.

– Nguồn: ánh nắng mặt trời (10–15 phút/ngày), lòng đỏ trứng, cá béo (cá hồi, cá thu, cá trích), sữa tăng cường vitamin D.

– Vitamin D giúp tăng hấp thu canxi ở ruột và giảm thải qua thận.

3. Đảm bảo đủ protein và chất béo hợp lý

– Protein chiếm 15–20% tổng năng lượng khẩu phần, trong đó đạm động vật chiếm khoảng 50%.

– Nguồn: thịt nạc, cá, trứng, sữa, đậu nành và chế phẩm từ đậu.

– Lipid: nên cân đối giữa chất béo động vật và thực vật (tỷ lệ 1:1). Ưu tiên dầu oliu, dầu đậu nành, cá béo chứa omega-3.

4. Tăng cường rau quả tươi và thực phẩm giàu vi chất

– Bổ sung magie, kẽm, vitamin K2, C giúp củng cố xương.

– Rau lá xanh, trái cây họ cam quýt, bơ, hạt, ngũ cốc nguyên hạt đều có lợi.

5. Hạn chế yếu tố làm mất xương

– Giảm muối (<5 g/ngày), hạn chế caffein, rượu và thuốc lá.

– Giảm nước ngọt có gas do chứa nhiều phosphat làm giảm hấp thu và tăng thải canxi.

– Không dùng canxi cùng lúc với thực phẩm chứa nhiều oxalat (rau muống, rau bina) hoặc phytat (cám gạo sống).

II. Thực phẩm nên dùng 

– Sữa và chế phẩm ít béo: 2–3 khẩu phần/ngày.

– Cá nhỏ ăn cả xương, đậu phụ, rau xanh đậm.

– Thực phẩm giàu vitamin D (cá béo, trứng, sữa tăng cường).

– Hoa quả tươi và ngũ cốc nguyên hạt.

– Thực phẩm chứa vitamin K2: natto (đậu tương lên men), trứng, pho mát.

III. Thực phẩm cần tránh 

– Rượu, bia, thuốc lá.

– Nước ngọt có gas, đồ uống chứa nhiều caffein.

– Thức ăn mặn, chế biến sẵn nhiều muối.

– Chế độ ăn quá ít năng lượng hoặc quá nhiều protein.

– Thực phẩm chứa nhiều oxalat, phytat gây giảm hấp thu canxi (rau muống, cám gạo sống, rau bina).

Chế độ dinh dưỡng hợp lý kết hợp vận động thường xuyên (đi bộ, tập kháng lực nhẹ, tập thăng bằng) giúp duy trì khối xương, cơ và giảm nguy cơ gãy xương. Người bệnh cần duy trì bổ sung canxi và vitamin D đủ, tránh rượu bia và thuốc lá, ăn cân đối các nhóm chất, tái khám định kỳ để được theo dõi mật độ xương và tư vấn điều trị phù hợp.

Tài liệu tham khảo

1. Viện Dinh dưỡng Quốc gia. Khuyến nghị dinh dưỡng cho người Việt Nam 2023. Hà Nội, 2023.
2. National Osteoporosis Foundation. Clinician’s Guide to Prevention and Treatment of Osteoporosis. 2022.