1. Ung thư vòm là gì?

– Ung thư vòm (thường gọi là ung thư vòm họng, ung thư vòm mũi họng) là một loại ung thư xuất phát từ lớp niêm mạc vùng vòm – phần trên cùng của họng, nằm sau mũi và dưới nền sọ.

– Bệnh không phải bệnh lây nhiễm, nhưng nếu không phát hiện và điều trị kịp thời, tế bào ung thư có thể lan ra hạch cổ, phổi, gan, xương… đe dọa tính mạng người bệnh.

2. Những ai dễ mắc ung thư vòm?

2.1. Ung thư vòm có thể gặp ở nhiều lứa tuổi, nhưng thường gặp hơn ở:

– Nam giới, độ tuổi khoảng 30–60.

– Người sống ở các nước/vùng Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam.

– Người có người thân ruột thịt từng mắc ung thư vòm hoặc một số ung thư vùng đầu – mặt – cổ.

2.2. Một số yếu tố nguy cơ:

– Nhiễm virus Epstein–Barr (EBV).

– Thói quen ăn nhiều thực phẩm ướp muối, lên men, hun khói (cá muối, dưa muối mặn, thịt xông khói…).

– Hút thuốc lá, thường xuyên uống rượu bia.

– Môi trường nhiều khói bụi, hóa chất, nghề nghiệp tiếp xúc với dung môi công nghiệp, bụi gỗ, khói than…

Có yếu tố nguy cơ không có nghĩa là chắc chắn sẽ bị ung thư, nhưng nguy cơ cao hơn người bình thường.

3. Dấu hiệu cảnh báo sớm ung thư vòm

– Ung thư vòm rất “giỏi ẩn náu”, giai đoạn sớm thường chỉ có triệu chứng mơ hồ, dễ nhầm với viêm mũi xoang, viêm tai giữa, viêm họng… nên nhiều người phát hiện muộn.

– Một số dấu hiệu cần lưu ý, đặc biệt nếu: kéo dài nhiều tuần, điều trị thông thường không khỏi, thường xuất hiện một bên:

3.1. Triệu chứng ở mũi

– Ngạt mũi một bên, tăng dần.

– Chảy mũi, có thể lẫn máu, hoặc chảy máu cam tái diễn.

3.2. Triệu chứng ở tai

– Ù tai, nghe kém một bên.

– Cảm giác đầy, nặng trong tai, dễ viêm tai giữa dịch mủ tái đi tái lại.

3.3. Hạch cổ

– Xuất hiện khối cứng ở vùng cổ, có thể một hoặc nhiều hạch, thường không đau, to dần. Đây là triệu chứng thường gặp nhất.

3.4. Triệu chứng toàn thân và khác

– Đau đầu âm ỉ, kéo dài.

– Đau, tê mặt, nhìn đôi, lác mắt (khi u xâm lấn nền sọ, dây thần kinh).

– Khàn tiếng, khó nuốt, sụt cân, mệt mỏi không rõ nguyên nhân.

Nếu có các triệu chứng trên, nhất là ở một bên và kéo dài trên 3 tuần, cần đi khám sớm tại cơ sở y tế có chuyên khoa Tai Mũi Họng / Ung bướu.

4. Ung thư vòm được chẩn đoán như thế nào?

Để chẩn đoán xác định ung thư vòm, bác sĩ có thể chỉ định:

– Khám Tai Mũi Họng, sờ hạch cổ, đánh giá triệu chứng.

– Nội soi vòm mũi họng: quan sát trực tiếp vùng vòm, phát hiện khối u, tổn thương.

– Sinh thiết: lấy mẫu mô nghi ngờ gửi xét nghiệm giải phẫu bệnh – đây là tiêu chuẩn vàng để chẩn đoán ung thư.

– Chụp CT hoặc MRI vùng đầu – cổ để đánh giá kích thước u, mức độ xâm lấn.

– Có thể làm thêm: chụp PET–CT, siêu âm ổ bụng, X-quang/CT phổi, xét nghiệm liên quan EBV… để đánh giá giai đoạn bệnh.

5. Điều trị ung thư vòm

Tùy giai đoạn bệnh, thể mô bệnh học và tình trạng sức khỏe của người bệnh, bác sĩ sẽ lựa chọn hoặc kết hợp các phương pháp sau:

5.1. Xạ trị (chiếu tia)

– Là phương pháp chủ đạo trong điều trị ung thư vòm, đặc biệt giai đoạn sớm.

– Dùng tia năng lượng cao để tiêu diệt tế bào ung thư tại vùng vòm và hạch cổ.

5.2. Hóa trị (truyền thuốc chống ung thư)

– Thường được phối hợp với xạ trị (hóa – xạ trị đồng thời) hoặc dùng trước/sau xạ trị để tăng hiệu quả điều trị.

– Có thể dùng ở giai đoạn muộn, ung thư đã di căn nhằm thu nhỏ u, giảm triệu chứng, kéo dài thời gian sống.

5.3. Phẫu thuật

– Ít được dùng để cắt khối u nguyên phát do vị trí sâu, gần nhiều cấu trúc quan trọng.

– Có thể được chỉ định nạo vét hạch cổ khi hạch còn sót hoặc tái phát sau điều trị.

5.4. Các phương pháp khác

– Thuốc nhắm trúng đích, thuốc miễn dịch… có thể được cân nhắc ở một số trường hợp theo chỉ định của bác sĩ chuyên khoa.

Nếu phát hiện ở giai đoạn sớm, khả năng kiểm soát bệnh và sống lâu dài cao hơn rất nhiều so với giai đoạn muộn.

6. Theo dõi sau điều trị

Sau khi kết thúc điều trị, người bệnh cần:

– Tái khám đúng hẹn, thường 3–6 tháng/lần trong những năm đầu, sau đó giãn dần.

– Nội soi vòm mũi họng định kỳ để phát hiện sớm tái phát tại chỗ.

– Khám kiểm tra hạch cổ, chụp X-quang/CT phổi, siêu âm ổ bụng… theo chỉ định.

– Tập phục hồi chức năng sau xạ trị (tập nuốt, tập nói, tập há miệng…) để cải thiện chất lượng cuộc sống.

– Bỏ thuốc lá, hạn chế rượu bia, ăn uống lành mạnh để hỗ trợ hồi phục.

Nếu xuất hiện lại các triệu chứng nghi ngờ (đau đầu tăng, ù tai, hạch cổ to lên, chảy máu cam, sụt cân nhanh…) cần đi khám ngay, không chờ đến lịch tái khám định kỳ.

7. Làm gì để phòng bệnh và phát hiện sớm ung thư vòm?

Không có cách nào phòng bệnh tuyệt đối, nhưng có thể giảm nguy cơ và phát hiện sớm bằng cách:

– Không hút thuốc lá, tránh khói thuốc thụ động.

– Hạn chế rượu bia, đồ uống có cồn.

– Giảm ăn các món ướp muối, lên men mặn, hun khói, tăng cường rau xanh, hoa quả tươi.

– Bảo hộ tốt khi làm việc trong môi trường khói bụi, hóa chất (đeo khẩu trang, bảo hộ…).

– Khám sức khỏe định kỳ, đặc biệt:

+ Người có yếu tố nguy cơ cao (gia đình từng có người mắc ung thư vòm, sống lâu năm ở vùng dịch tễ…).

+ Người có các triệu chứng vùng mũi – tai – cổ kéo dài trên 3 tuần dù đã điều trị các bệnh thông thường.

8. Khi nào cần đi khám ngay?

Hãy đến khám sớm tại bệnh viện khi có một hoặc nhiều dấu hiệu sau:

– Ngạt mũi, chảy mũi lẫn máu, chảy máu cam tái diễn.

– Ù tai, nghe kém một bên kéo dài.

– Xuất hiện hạch cứng ở cổ, không đau, to dần.

– Đau đầu âm ỉ, dai dẳng, dùng thuốc thông thường không đỡ.

– Đau họng, nuốt vướng, khàn tiếng kéo dài.

– Sụt cân, mệt mỏi không rõ nguyên nhân.

9. Thông điệp gửi tới cộng đồng

– Ung thư vòm không phải án tử nếu phát hiện sớm.

– Đừng chủ quan cho rằng chỉ là “viêm mũi xoang, viêm tai giữa, viêm họng thông thường” khi triệu chứng kéo dài.

– Khám sớm – chẩn đoán đúng – điều trị kịp thời sẽ giúp kiểm soát bệnh, kéo dài cuộc sống và nâng cao chất lượng sống cho người bệnh.

Quý người bệnh và thân nhân có thể đến khám tại các Khoa Tai Mũi Họng, hoặc phòng khám của Bệnh viện Hữu Nghị Đa khoa Nghệ An để được khám, tư vấn và điều trị kịp thời.

———————————————————————————————————————————————————————————————————