Với sự phát triển của kỹ thuật vi phẫu, việc nối lại chi thể đứt rời ngày càng đạt được những kết quả khả quan. Đa phần các trường hợp có khả năng hồi phục tốt sau phẫu thuật nếu phần chi bị đứt gọn, sạch, được đưa đến sớm và bảo quản đúng cách. Tuy nhiên, nhiều trường hợp thất bại mà một trong những nguyên nhân là do phần chi bị đứt rời đã không được bảo quản đúng phương pháp.

1. Tầm quan trọng của việc bảo quản lạnh và “Thời gian vàng”

– Sau khi chi thể bị đứt rời, nó sẽ ngừng được cung cấp máu, dẫn đến các tế bào mô dần bị tổn thương và chết đi.

– Thời gian chịu đựng sự thiếu máu nuôi của mỗi loại mô là khác nhau. Thời gian lý tưởng để phẫu thuật nối chi thông thường là trước 6 giờ từ khi xảy ra tai nạn.

– Bảo quản chi đứt rời ở môi trường lạnh (dưới 10 độ C) là phương pháp đơn giản nhất để duy trì sự sống cho tổ chức mô, giúp cải thiện kết quả phẫu thuật. Phần chi thể lớn chứa cơ (cánh tay, cẳng tay, bàn tay, cẳng chân, bàn chân,…) có thể chịu được sự thiếu máu tối đa 6 giờ ở nhiệt độ thường và 12 giờ trong điều kiện bảo quản lạnh. Phần nhỏ không  chứa cơ (ngón tay, ngón chân,…) có thể chịu được thiếu máu đến 12h ở nhiệt độ phòng và 24h ở điều kiện bảo quản lạnh.

2. Các bước sơ cứu và bảo quản chi thể đứt rời đúng cách

2.1. Đối với người cấp cứu: Cần vệ sinh tay bằng xà phòng hoặc các dung dịch sát khuẩn, đi găng tay y tế hoặc găng tay sạch, tránh tiếp xúc trực tiếp tay với phần chi thể đứt rời.

2.2. Đối với bệnh nhân (phần trung tâm của chi thể bị đứt):

– Rửa vết thương bằng nước sạch hoặc dung dịch nước muối sinh lý.

– Sau đó băng kín vết thương bằng vải sạch hoặc gạc vô trùng.

– Đối với tai nạn đứt rời ngón tay, chỉ cần băng ép lên vết thương là đủ.

– Nếu đứt rời bàn tay, bàn chân, cần làm thêm garô để tránh chảy máu.

– Cách làm garô: Dùng băng hay dây vải quấn vài vòng phía trên mỏm cụt khoảng 10 cm, đút một cây gỗ và xoắn vài vòng cho đến khi máu ngưng chảy, không siết quá chặt.

– Ghi nhận thời điểm làm garô và chuyển nạn nhân đến cơ sở y tế gần nhất.

– Lưu ý: Nếu đi xa, cứ sau 90 phút, cần nới garô 5 phút.

2.2. Đối với phần chi đứt rời (phần ngoại vi) hoàn toàn

– Cầm nắm nhẹ, rửa sạch bằng nước sạch hoặc nước muối sinh lý.

– Tuyệt đối không được rửa bằng xà phòng hoặc hóa chất.

– Đặt phần chi đứt rời vào túi nilon có chứa nước muối sinh lý (có thể bọc gạc ẩm nước muối sinh lý trước khi cho vào túi nilon).

– Buộc kín túi nilon.

– Đặt túi nilon đó vào thùng nước đá lạnh, thau chứa đá lạnh, hoặc đơn giản nhất là cho vào trong một túi nhựa khác có chứa đá lạnh.

– Lưu ý quan trọng: Phần chi đứt rời không được tiếp xúc trực tiếp với đá lạnh.

2.3. Đối với phần chi chưa đứt rời hoàn toàn:

– Nếu bộ phận cơ thể chưa đứt rời hoàn toàn mà vẫn còn dính lại trên da, không nên cắt rời, kể cả trường hợp gần như đứt hoàn toàn.

– Nên dùng gạc băng lại, đặt túi đá bên cạnh để giữ lạnh, tránh đặt đá trực tiếp lên vết thương.

2.3. Vận chuyển nạn nhân

– Chuyển nhanh bệnh nhân đến cơ sở y tế có đủ khả năng thực hiện kỹ thuật vi phẫu trồng chi thể đứt rời, tránh lãng phí thời gian vàng để có thể cứu sống chi thể.

– Việc sơ cứu và bảo quản chi thể đứt rời đúng cách là yếu tố tiên quyết để ca phẫu thuật nối chi thành công, giúp bệnh nhân có cơ hội hồi phục tốt nhất.

*Khoa chấn thương chỉnh hình, Bệnh viện Hữu nghị đa khoa Nghệ An, là một cơ sở có khả năng thực hiện kỹ thuật vi phẫu nối lại chi thể đứt rời. Với đội ngũ bác sĩ được đào tạo bài bản về vi phẫu thuật, được chuyển giao kỹ thuật từ các bệnh viện tuyến trung ương như Bệnh viện TW quân đội 108, Bệnh viện Việt Đức, Bệnh viện Trung ương Huế… Việc thực hiện các phẫu thuật nối lại chi thể đứt rời đã trở nên thường quy, đem lại kết quả khả quan, giúp bệnh nhân tỉnh nhà có cơ hội được phẫu thuật trong thời gian vàng, tránh các biến chứng không mong muốn, và có cơ hội phục hồi tốt nhất.

Ví dụ case lâm sàng tại khoa: 

Bệnh nhân Trần Hữu L. 22 tuổi, vào viện vì vết thương đứt rời ngón II bàn tay trái do dao cắt giờ thứ 2, phần ngón tay được gia đình bảo quản đúng quy trình. Bệnh nhân đã được Ekip vi phẫu của khoa chấn thương chỉnh hình phẫu thuật nối lại ngón tay đứt rời.

      Hình ảnh trước mổ

  Hình ảnh sau mổ

Hình ảnh tái khám sau mổ