Đó là trường hợp bệnh nhân T.T.Đ 61 tuổi, trú tại huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ An, vào viện với lý do co thắt nửa mặt 4 năm nay, đã đi điều trị nhiều nơi, sử dụng nhiều phương pháp điều trị nhưng không thuyên giảm và càng ngày càng nặng lên, ảnh hưởng rất nhiều tới chất lượng cuộc sống.

Sau đó, bệnh nhân nhập viện khoa Thần kinh – Bệnh viện Hữu nghị đa khoa Nghệ An, đã được các bác sỹ giải thích và tiến hành tiêm Botulinum toxin A (Dysport, Botox) vào các nhóm cơ ở nửa mặt bị co thắt, sau tiêm 3 ngày, các triệu chứng cải thiện nhiều và bệnh nhân được ra viện.

Qua một ví dụ trên đây, dường như bệnh lý co thắt nửa mặt còn chưa được mọi người hiểu biết rộng rãi dẫn đến việc bệnh lý diễn biến lâu năm, gây ảnh hưởng nhiều đến chất lượng cuộc sống

1. Vậy bệnh lý co thắt nửa mặt là gì?

                                    Tình trạng bệnh nhân những ngày đầu vào viện 

Co thắt nửa mặt là các cử động co giật hoặc co cứng không chủ ý và không đều của các cơ ở một bên mặt vốn do thần kinh VII cùng bên chi phối.
2. Nguyên nhân gây co thắt nửa mặt

– Co thắt nửa mặt xảy ra ở cả nam và nữ,  phụ nữ có xu hướng bị thường xuyên hơn so với nam giới. Các triệu chứng thường bắt đầu ở tuổi trung niên. Nguyên nhân gây ra co thắt nửa mặt vẫn chưa được rõ ràng.

– Chứng co thắt nửa mặt thường do sự kích thích hoặc tổn thương dây thần kinh mặt (dây thần kinh số VII). Chứng co thắt nửa mặt thường gây ra bởi một mạch máu chèn vào các dây thần kinh mặt tại lối ra của dây này. Khi điều này xảy ra, dây thần kinh mặt có thể phát các xung tín hiệu thần kinh gây ra co thắt các cơ vùng mặt.

– Chấn thương ở đầu hoặc mặt cũng có thể gây chứng co thắt nửa mặt do tổn thương hoặc chèn ép các dây thần kinh mặt. Các nguyên nhân hiếm gặp của co thắt nửa mặt có thể bao gồm:

+ Một hoặc nhiều khối u chèn vào thần kinh mặt

+ Di chứng sau liệt VII ngoại biên

3. Triệu chứng co thắt nửa mặt

– Co thắt nửa mặt thường bắt đầu từ vùng quanh ổ mắt, sau đó lan tới các cơ vùng má và quanh miệng. Co thắt nửa mặt hầu như chỉ bị một bên; tuy nhiên, khi co thắt xảy ra ở hai bên thì luôn luôn không đồng bộ. Khi co thắt lan tới cơ bám da cổ sẽ gây hiện tượng giống như run đầu.

– Các cơ bị ảnh hưởng trong co thắt nửa mặt gồm: cơ vòng mi, cơ trán, cơ cau mày, cơ mũi, cơ gò má, cơ cười, cơ vòng môi và thỉnh thoảng cơ bám da cổ.

– Triệu chứng co thắt nửa mặt thường tiếp diễn cả khi ngủ và có thể gây mất ngủ, có xu hướng tăng thêm khi xúc động và căng thẳng.

4. Điều trị co thắt nửa mặt

– Thuốc: Các thuốc như baclofen, clonazepam, carbamazepine và phenytoin có thể làm giảm nhẹ triệu chứng nhưng nhiều tác dụng phụ.

– Tiêm Botulinum toxin A (tiêm BoNT): Tỷ lệ thành công là hơn 90%. Tiêm giúp giảm triệu chứng trong khoảng 12 tuần (3 tháng), và tiêm lặp lại kéo dài hiệu quả trong nhiều năm. Bệnh nhân cải thiện triệu chứng co thắt nửa mặt mà không gặp các tác dụng phụ như phẫu thuật. Hiệu quả của tiêm BoNT xuất hiện trong khoảng từ 3 ngày đến 2 tuần, tác dụng tối ưu khoảng 2 – 3 tuần và thời gian trung bình cải thiện triệu chứng khoảng 2,8 tháng.

– Phẫu thuật giải ép vi mạch: Chỉ cân nhắc khi tiến hành tiêm Botulinum toxin A nhiều lần thất bại. Tỷ lệ thành công từ 88-97%, tuy nhiêu nhiều biến chứng gồm giảm thính lực và yếu cơ mặt, thêm vào đó bệnh nhân phải chấp nhận nguy cơ của xuất huyết nội sọ, đột quị, thậm chí là tử vong.

5. Phòng bệnh

Lối sống và các biện pháp khắc phục tại nhà sau có thể giúp bạn kiểm soát với co thắt nửa mặt:

– Co thắt nửa mặt có thể được kiểm soát thông qua điều trị tại nhà, thuốc hoặc phẫu thuật. Thực hiện theo hướng dẫn của bác sĩ và bệnh nhân có khả năng giữ mức co thắt ở mức tối thiểu.

– Co thắt nửa mặt không được điều trị có thể gây khó chịu cho người bệnh theo thời gian khi chúng trở nên xuất hiện thường xuyên, đặc biệt là nếu co thắt lan rộng toàn bộ một bên mặt. Tham gia một nhóm hỗ trợ có thể giúp bệnh nhân tìm hiểu cách để điều trị và tiếp tục quản lý các co thắt.

Hiện tại khoa Thần kinh – Bệnh viện Hữu nghị đa khoa Nghệ An đã và đang triển khai Tiêm Botulinum toxin A cho nhiều bệnh nhân co thắt nửa mặt và đạt được hiệu quả điều trị cao giúp bệnh nhân giảm được triệu chứng cũng như nâng cao chất lượng cuộc sống.