Bệnh nhân nam, 23 tuổi đang điều trị đau dây thần kinh số V, sau 12 ngày uống thuốc theo đơn tại nhà carbamazepin (Tegretol 200 mg uống ngày 2 viên) bệnh nhân vào viện trong tình trạng sốt cao 40.5°C, đau rát họng, xung huyết kết mạc mắt, nổi ban đỏ toàn thân. Sau 1 ngày nằm viện bệnh nhân xuất hiện nhiều ban bọng nước ở thân mình và tay chân, kèm loét niêm mạc miệng, kết mạc mắt và bộ phận sinh dục.

Diễn biến bệnh trong tuần đầu nằm viện: Bệnh nhân sốt cao liên tục 39 – 40°C, bọng nước toàn thân bong trợt, dấu Nikolsky (+), loét miệng họng, kết mạc mắt, bộ phận sinh dục. Xét nghiệm máu tình trạng viêm tăng (Pro-calcitonin: 6.7 ng/mL), tăng men gan…

Sau 2 tuần điều trị tích cực tại khoa Dị ứng – Miễn dịch lâm sàng tình trạng bệnh tiến triển tốt: Bệnh nhân hết sốt, ăn ngon miệng, hết tổn thương loét niêm mạc, da toàn thân bong vảy khô…

 Carbamazepin là thuốc gì?

– Carbamazepin là một hợp chất 3 vòng được nhà hóa học Walter Schindler phát hiện năm 1953 tại Thụy Sĩ. Năm 1962 lần đầu tiên được đưa ra thị trường để điều trị đau dây thần kinh sinh ba (dây thần kinh số V), sử dụng điều trị động kinh năm 1965 ở Anh; được chấp thuận điều trị tại Hoa Kỳ năm 1974.

– Các chỉ định điều trị của carbamazepin:

• Điều trị động kinh.
• Giảm đau trong bệnh đau dây thần kinh số V (đau dây thần kinh sinh ba).
• Điều trị rối loạn cảm xúc như rối loạn lưỡng cực, rối loạn tăng động giảm chú ý, tâm thần phân liệt, hội chứng chi ma, loạn trương lực cơ thần kinh, rối loạn căng thẳng sau chấn thương…

Thuốc này có hiệu quả cao trong điều trị, tuy nhiên có thể gây ra những phản ứng dị ứng nghiêm trọng, thậm chí nguy hiểm đến tính mạng.

Dị ứng carbamazepin – Không thể xem nhẹ.

Các phản ứng có thể gặp:

• Phát ban, ngứa ngoài da nhẹ.
• Hội chứng Stevens-Johnson (SJS) hoặc hoại tử da nhiễm độc (TEN): là những phản ứng da nghiêm trọng, có thể gây tổn thương da bọng nước, trợt loét niêm mạc miệng, mắt, sinh dục và đe dọa tính mạng.
• Sốt, nổi hạch, viêm gan, tổn thương đa cơ quan. Chỉ số ngày (index day) từ khi dùng thuốc carbamazepin đến lúc xuất hiện triệu chứng đầu tiên dao động trong khoảng 4 tuần, thường trong khoảng 11 – 14 ngày. Index day có thể ngắn hơn nếu bệnh nhân tiếp xúc lại với thuốc đã từng gây hội chứng SJS/TEN, có thể chỉ vài ngày.
• Tần suất bị SJS khoảng 1.5 – 8.3 ca trên 100.000 người mỗi năm, tỷ lệ tử vong do SJS khoảng 1 – 5%, với TEN khoảng 15 – 50%; nhiễm trùng huyết do nhiễm trùng thứ phát là nguyên nhân gây tử vong phổ biến nhất. Ngay cả sau 1 năm điều trị SJS/ TEN thì nguy cơ cao tử vong vẫn tiếp tục với những bệnh nhân bị SJS/ TEN. Tuổi cao và sự hiện diện của bệnh đi kèm là 2 yếu tố nguy cơ quan trọng có thể làm tăng tỷ lệ tử vong.
• Những bệnh nhân sau SJS/ TEN có nguy cơ cao bị các biến chứng lâu dài liên quan đến da (sẹo lồi, sẹo co rút, thay đổi sắc tố da…), mắt (khô mắt, xơ hóa tuyến lệ, viêm kết mạc mạn tính, dính mi nhãn cầu, dính mí mắt, sẹo giác mạc, giảm thị lực hoặc mù lòa…), niêm mạc (khô miệng, loét tái phát..), hô hấp (sẹo đường thở, hẹp khí quản, tắc nghẽn khí phế quản mãn tính…), thận – tiết niệu (hẹp lỗ tiểu, rối loạn tiểu tiện, sẹo niệu đạo…), tiêu hóa (viêm tụy, hoại tử đại tràng, loét ruột non…), tâm lý (rối loạn lo âu, trầm cảm…) và sự xuất hiện của các bệnh lí tự miễn cũng có thể xuất hiện sau đó (như hội chứng Sjogren, Lupus ban đỏ hệ thống, bệnh Still, viêm tuyến giáp tự miễn…)

Đặc biệt lưu ý:

• Người mang gen HLA-B*15:02, thường gặp ở người gốc Đông Á và Đông Nam Á (trong đó có người Việt Nam), có nguy cơ rất cao bị hội chứng SJS/TEN khi dùng carbamazepin.
• Từ năm 2007, sàng lọc allen HLA-B*15:02 cho các bệnh nhân điều trị carbamazepin đã được FDA khuyến cáo cho toàn bộ bệnh nhân người châu Á, nhằm tránh tỷ lệ mắc và tử vong do tổn thương da nặng do thuốc (SCARs).
• Một số nghiên cứu ở Việt Nam cho thấy, tỷ lệ lưu hành HLA-B*15:02 khoảng 13.5%, có mối liên quan chặt chẽ giữa người Việt bị SJS/TEN do carbamazepin mang allen HLA-B*15:02. Khi mang allen HLA-B* 15:02 nguy cơ bị SJS/TEN gấp 33.78 lần, độ nhạy 91.4%, độ đặc hiệu 76.0%, giá trị dự báo dương tính 84.2% và giá trị dự báo âm tính 86.4%.
• Điều trị động kinh tại Việt Nam đang có tỷ lệ bệnh nhân động kinh không được điều trị thích hợp là 84.7% (so với 56% ở các quốc gia khác). Một trong những nguyên nhân dẫn đến điều này là do sự lo ngại mắc SCARs do thuốc nhóm vòng nhân thơm và chi phí cao của những thuốc điều trị động kinh thế hệ mới. Nên cần phải đưa chương trình sàng lọc di truyền trước khi dùng các thuốc vòng nhân thơm điều trị chống động kinh.

3. Làm gì để phòng ngừa dị ứng thuốc Carbamazepin?

✅ Xét nghiệm gen HLA-B*1502 trước khi dùng thuốc, đặc biệt với người lần đầu được kê đơn.

✅ Nếu đã từng bị SJS, tuyệt đối không được dùng lại Carbamazepin hay các thuốc cùng nhóm (như oxcarbazepin, phenytoin…).

✅ Khai báo rõ tiền sử dị ứng thuốc, đặc biệt là với thuốc chống động kinh hoặc kháng sinh…

✅ Không tự ý mua thuốc dùng theo lời mách hoặc đơn cũ – luôn hỏi ý kiến bác sĩ.

✅ Theo dõi kỹ trong 2-4 tuần đầu dùng thuốc vì phản ứng dị ứng nặng thường xảy ra trong giai đoạn này.

4. Khi nào cần đi khám ngay?

Nếu sau khi dùng thuốc có các biểu hiện:

• Phát ban toàn thân, ngứa rát
• Sốt cao không rõ nguyên nhân
• Loét miệng, mắt đỏ, đau rát
• Bong tróc da, khó thở

👉 Hãy đến cơ sở y tế ngay lập tức, ngưng thuốc và mang theo vỏ thuốc đã dùng nếu có.

🩺 Khoa Dị ứng – Miễn dịch Lâm sàng, Bệnh viện Hữu nghị đa khoa Nghệ An luôn sẵn sàng tư vấn và hỗ trợ bạn trong việc dùng thuốc an toàn!

🏥BỆNH VIỆN HỮU NGHỊ ĐA KHOA NGHỆ AN
🏆Chất lượng hàng đầu – Phát triển chuyên sâu – Nâng tầm cao mới
🛣️Địa chỉ: Km5, Đại lộ Lê Nin, TP Vinh, Nghệ An
🌎Website: www.bvnghean.vn
🌍Facebook: bvhndknghean
☎️☎️TỔNG ĐÀI CSKH + ĐẶT LỊCH KHÁM: 1900.8082 – 0886.234.222, Thời gian đặt lịch khám từ Thứ 2 đến Thứ 6