SARS-CoV-2 kích hoạt sản xuất protein kháng vi-rút IFN-γ, loại protein có liên quan đến mệt mỏi, đau cơ và trầm cảm. Nghiên cứu mới cho thấy ở những bệnh nhân Covid kéo dài (Tiếng Anh: COVID kéo dài), việc sản xuất IFN-y vẫn tồn tại cho đến khi các triệu chứng được cải thiện, làm nổi bật một dấu ấn sinh học tiềm năng và là mục tiêu cho các liệu pháp điều trị.

Một nghiên cứu do Đại học Cambridge dẫn đầu đã xác định protein interferon gamma (IFN-γ) là một dấu hiệu sinh học tiềm năng cho tình trạng mệt mỏi do Covid kéo dài và nêu bật cơ chế miễn dịch gây ra căn bệnh này, có thể mở đường cho sự phát triển của các liệu pháp rất cần thiết và cung cấp một giải pháp điều trị. khởi đầu thuận lợi trong trường hợp xảy ra đại dịch vi-rút Corona trong tương lai.

Nghiên cứu được công bố hôm nay trên tạp chí Science Advances, đã theo dõi một nhóm bệnh nhân bị mệt mỏi do Covid kéo dài trong hơn 2,5 năm, để hiểu lý do tại sao một số bệnh nhân hồi phục còn những bệnh nhân khác thì không.

Covid kéo dài tiếp tục ảnh hưởng đến hàng triệu người trên toàn cầu và đang đặt gánh nặng lớn lên các dịch vụ y tế. Theo ONS, ước tính có khoảng 1,9 triệu người chỉ riêng ở Vương quốc Anh (2,9% dân số) đã trải qua tình trạng COVID kéo dài tự báo cáo tính đến tháng 3 năm 2023. Mệt mỏi cho đến nay vẫn là triệu chứng phổ biến và gây suy nhược nhất và bệnh nhân vẫn đang chờ đợi một phương pháp điều trị hiệu quả.

Nghiên cứu cho thấy rằng lần nhiễm SARS-CoV-2 ban đầu sẽ kích hoạt sản xuất protein kháng vi-rút IFN-γ, đây là phản ứng bình thường của hệ thống miễn dịch. Đối với hầu hết mọi người, khi tình trạng nhiễm trùng của họ hết, các triệu chứng COVID-19 sẽ chấm dứt và quá trình sản xuất protein này dừng lại, nhưng các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng nồng độ IFN-γ cao vẫn tồn tại ở một số bệnh nhân COVID kéo dài đến 31 tháng.

Chúng tôi đã tìm thấy một cơ chế tiềm năng làm cơ sở cho COVID kéo dài có thể đại diện cho một dấu ấn sinh học – nghĩa là một dấu hiệu nhận biết về tình trạng bệnh. Chúng tôi hy vọng rằng điều này có thể giúp mở đường cho việc phát triển các liệu pháp và cung cấp cho một số bệnh nhân một chẩn đoán chắc chắn.”

Tiến sĩ Benjamin Krishna, đồng tác giả của Viện Miễn dịch Trị liệu & Bệnh Truyền nhiễm Cambridge (CITIID)

Nghiên cứu bắt đầu vào năm 2020 khi bác sĩ Nyarie Sithole thành lập phòng khám COVID kéo dài tại Bệnh viện Addenbrooke của Cambridge, nơi ông bắt đầu thu thập mẫu máu từ bệnh nhân và bắt đầu nghiên cứu miễn dịch học của họ. Sithole nhanh chóng tranh thủ được sự hỗ trợ của Tiến sĩ Benjamin Krishna và Tiến sĩ Mark Wills từ Khoa Y của Đại học Cambridge.

Tiến sĩ Sithole nói: “Khi phòng khám bắt đầu hoạt động, nhiều người thậm chí còn không tin COVID kéo dài là có thật. “Chúng tôi mang ơn tất cả các bệnh nhân đã tình nguyện tham gia nghiên cứu này, nếu không có sự hỗ trợ và tham gia của họ thì rõ ràng chúng tôi đã không thể hoàn thành nghiên cứu này”.

Nhóm nghiên cứu đã nghiên cứu 111 bệnh nhân được xác nhận nhiễm COVID nhập viện vào Bệnh viện Addenbrooke’s CUH, Bệnh viện Royal Papworth và Cambridge và Peterborough NHS Foundation Trusts sau 28 ngày, 90 ngày và 180 ngày sau khi khởi phát triệu chứng. Trong khoảng thời gian từ tháng 8 năm 2020 đến tháng 7 năm 2021, họ đã tuyển dụng 55 bệnh nhân COVID kéo dài – tất cả đều có các triệu chứng nghiêm trọng ít nhất 5 tháng sau khi mắc bệnh COVID-19 cấp tính – đến tham dự phòng khám COVID kéo dài tại Addenbrooke’s.

Các nhà nghiên cứu đã phân tích các mẫu máu để tìm dấu hiệu của cytokine, những protein nhỏ quan trọng đối với hoạt động của tế bào hệ thống miễn dịch và tế bào máu. Họ phát hiện ra rằng các tế bào bạch cầu của những người bị nhiễm SARS-CoV-2 tạo ra IFN-γ, một phân tử gây viêm và điều này vẫn tồn tại ở những bệnh nhân COVID kéo dài.

Tiến sĩ Krishna cho biết: “Interferon gamma có thể được sử dụng để điều trị các bệnh nhiễm trùng do virus như viêm gan C nhưng nó gây ra các triệu chứng bao gồm mệt mỏi, sốt, nhức đầu, đau cơ và trầm cảm. Những triệu chứng này đều quá quen thuộc với bệnh nhân COVID kéo dài.”

Bằng cách tiến hành ‘các thử nghiệm làm suy giảm tế bào’, nhóm nghiên cứu đã xác định được chính xác các loại tế bào chịu trách nhiệm sản xuất IFN-γ. Họ đã xác định chính xác các tế bào miễn dịch được gọi là tế bào T CD8+ nhưng phát hiện ra rằng chúng cần tiếp xúc với một loại tế bào miễn dịch khác: bạch cầu đơn nhân CD14+.

Các nghiên cứu trước đây đã xác định dấu hiệu IFN-γ bằng cách sử dụng các phương pháp tiếp cận và đoàn hệ khác nhau, nhưng nghiên cứu này tập trung vào sự mệt mỏi cho thấy ảnh hưởng mạnh mẽ hơn nhiều. Ngoài ra, trong khi các nghiên cứu trước đây nhận thấy nồng độ IFN-y tăng lên, họ vẫn chưa theo dõi bệnh nhân đủ lâu để quan sát khi nào nồng độ IFN-y có thể giảm trở lại.

Nhóm Cambridge đã theo dõi đoàn hệ COVID kéo dài của mình trong tối đa 31 tháng sau khi bị nhiễm bệnh. Trong thời gian theo dõi này, hơn 60% bệnh nhân đã cải thiện được một số, nếu không phải tất cả, các triệu chứng của họ đồng thời với sự sụt giảm IFN-γ.

Tiêm chủng giúp ích cho bệnh nhân Covid kéo dài

Nhóm nghiên cứu đã đo mức giải phóng IFN-γ ở bệnh nhân COVID kéo dài trước và sau khi tiêm chủng và nhận thấy hàm lượng IFN-γ sau tiêm chủng giảm đáng kể ở những bệnh nhân đã hết triệu chứng.

Tiến sĩ Krishna cho biết: “Nếu SARS-CoV-2 tiếp tục tồn tại ở những người mắc bệnh Covid kéo dài, gây ra phản ứng IFN-γ, thì việc tiêm chủng có thể giúp giải quyết vấn đề này. Nhưng chúng ta vẫn cần tìm ra các liệu pháp hiệu quả”.

“Số người mắc bệnh COVID kéo dài đang giảm dần và việc tiêm chủng dường như đóng một vai trò quan trọng trong việc đó. Nhưng các ca nhiễm mới vẫn gia tăng, và sau đó đặt ra câu hỏi lớn là điều gì sẽ xảy ra khi đại dịch virus corona tiếp theo xuất hiện. Chúng ta có thể phải đối mặt với một làn sóng Covid dài khác. Hiểu được nguyên nhân gây ra Covid dài bây giờ có thể giúp chúng ta có một khởi đầu quan trọng.”

Vi đông máu

Một số nghiên cứu được công bố rộng rãi trước đây đã đề xuất quá trình đông máu vi mô là nguyên nhân chính gây ra Covid kéo dài.

Mặc dù không loại trừ một số loại vai trò, nhưng những phát hiện mới này cho thấy rằng quá trình đông máu vi mô không thể là nguyên nhân duy nhất hoặc quan trọng nhất.

Phân loại Covid kéo dài

Nghiên cứu này lập luận rằng sự hiện diện của IFN-γ có thể được sử dụng để phân loại COVID kéo dài thành các phân nhóm có thể được sử dụng để cá nhân hóa việc điều trị.

“Chúng ta chưa biết chắc tất cả các triệu chứng Covid kéo dài khác nhau đều do cùng một nguyên nhân gây ra. Chúng ta cần phân biệt từng trường hợp và phương pháp điều trị phù hợp. Một số bệnh nhân hồi phục chậm và có những người bị mắc kẹt trong chu kỳ mệt mỏi trong nhiều năm liên tục. Chúng ta cần biết tại sao”, Tiến sĩ Krishna nói.

Bs Lê Đình Sáng (Trích dịch)

TẠP CHÍ NGUỒN: Đại học Cambridge