Các chất ô nhiễm không khí phổ biến có thể làm tăng nguy cơ mắc chứng sa sút trí tuệ ngay cả ở mức thấp hơn các tiêu chuẩn chất lượng không khí hiện tại của Hoa Kỳ.

Ô nhiễm không khí là một mối quan tâm lớn về sức khỏe cộng đồng trên toàn cầu. Tại Hoa Kỳ, số ca tử vong do ô nhiễm không khí đã giảm đáng kể trong 30 năm qua, nhưng tiếp xúc với các chất ô nhiễm vẫn là yếu tố góp phần gây ra nhiều bệnh mãn tính.

Để xác định mối liên hệ giữa ô nhiễm không khí và chứng sa sút trí tuệ, các nhà nghiên cứu đã xem xét 16 nghiên cứu, chủ yếu từ Bắc Mỹ và Châu Âu, và công bố kết quả của họ trên Tạp chí Y học Anh Quốc.

Trong số đó, 14 nghiên cứu đã xem xét mối liên quan tiềm năng giữa chứng sa sút trí tuệ và bụi mịn (PM2.5), là những hạt nhỏ khiến không khí trở nên mờ đục khi nồng độ cao. PM2.5 chủ yếu đến từ các phương tiện giao thông và các hoạt động liên quan đến đốt cháy nhiên liệu. Các hoạt động trong nhà như hút thuốc, nấu nướng hoặc đốt nến cũng tạo ra PM2.5.

Các nhà nghiên cứu phát hiện rằng cứ mỗi hai microgram trên mỗi mét khối (µg/m3) tăng lên trong nồng độ PM2.5 trung bình hàng năm, nguy cơ mắc chứng sa sút trí tuệ nói chung tăng 4%.

Các nghiên cứu tích cực đánh giá những người tham gia cho thấy nguy cơ mắc chứng sa sút trí tuệ cao hơn 42% cho mỗi 2 µg/m3 tăng lên trong nồng độ PM2.5 trung bình hàng năm, với ước tính bảo thủ nhất là nguy cơ cao hơn 17%.

Nghiên cứu cũng cho thấy tiếp xúc với nitơ dioxide, một chất ô nhiễm được tạo ra khi đốt nhiên liệu, làm tăng nguy cơ mắc chứng sa sút trí tuệ 2% cho mỗi 10 μg/m3 tăng lên. Trong khi đó, oxit nitơ được tạo ra trong quá trình đốt cháy làm tăng nguy cơ mắc chứng sa sút trí tuệ 5% cho mỗi 10 μg/m3 tăng lên.

Các tác giả lưu ý rằng các kết quả nên được hiểu một cách thận trọng vì chúng có thể bị thiên vị. Tuy nhiên, họ cho biết nghiên cứu này cung cấp bằng chứng nhất quán về mối liên hệ giữa ô nhiễm không khí và chứng sa sút trí tuệ lâm sàng, đặc biệt là đối với PM2.5, ngay cả khi nồng độ thấp hơn tiêu chuẩn hàng năm hiện tại của Cơ quan Bảo vệ Môi trường Hoa Kỳ (EPA) là 12 μg/m3.

Chứng sa sút trí tuệ là một thuật ngữ rộng được sử dụng để định nghĩa sự sa sút trí tuệ và các khả năng nhận thức khác nghiêm trọng đến mức cản trở cuộc sống hàng ngày và không phải là một phần của quá trình lão hóa lành mạnh. Bệnh Alzheimer là dạng sa sút trí tuệ phổ biến nhất, chiếm từ 60% đến 70% số ca mắc.

Các nhà nghiên cứu ước tính rằng khoảng 40% số ca sa sút trí tuệ có thể là kết quả của các yếu tố nguy cơ có thể thay đổi, chẳng hạn như huyết áp cao, hút thuốc, thiếu hoạt động thể chất và các yếu tố khác.

Nghiên cứu mới bổ sung thêm vào bằng chứng ngày càng tăng cho thấy ô nhiễm không khí gây hại nghiêm trọng cho sức khỏe của chúng ta, bao gồm cả não bộ. Một nghiên cứu gần đây cho thấy rằng ngay cả việc tiếp xúc với ô nhiễm trong hai giờ cũng có thể làm giảm khả năng hoạt động của não. Mặc dù khả năng kết nối của não đã trở lại bình thường sau khi thời gian trôi qua, các nhà nghiên cứu lưu ý rằng tác động của ô nhiễm có thể lâu dài hơn nếu tiếp xúc lâu hơn.

Năm ngoái, các nhà nghiên cứu châu Âu đã có một khám phá đột phá khi một em bé mới sinh và nhau thai của nó tiếp xúc với ô nhiễm không khí, các hạt nano carbon đen xâm nhập vào các cơ quan của em bé đang phát triển ngay từ tam cá nguyệt đầu tiên của thai kỳ.

Ngoài chứng sa sút trí tuệ, ô nhiễm không khí còn liên quan đến tăng nguy cơ mắc bệnh tim, đột quỵ, một số loại ung thư và hen suyễn nặng. Mặc dù cần nghiên cứu thêm về tác động của ô nhiễm đối với sức khỏe, những người mắc bệnh về phổi, trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ đặc biệt dễ bị tổn thương.

Bs Lê Đình Sáng (tổng hợp)

TÀI LIỆU THAM KHẢO:

1. British Medical Journal. Ambient air pollution and clinical dementia: systematic review and meta-analysis.
2. Eureka Alert. Exposure to fine particle air pollution linked to heightened dementia risk.
3. American Lung Association. Nitrogen Dioxide.
4. Department of Health. Fine Particles (PM 2.5) Questions and Answers.
5. The University of Aberdeen. Babies have air pollution in their lungs and brains before they take their first breath.
6. Air Pollution: Everything You Need to Know. Natural Resources Defense Council.
7. Statista. Number of deaths attributable to air pollution in the United States from 1990 to 2019.