Khoa Nội tim mạch 1, Bệnh viện Hữu nghị đa khoa Nghệ An 

Rung nhĩ là một trong những dạng rối loạn nhịp tim thường gặp nhất trên thế giới. Việc phòng bệnh hoặc điều trị tốt bệnh rung nhĩ đóng vai trò quan trọng trong việc tránh được những biến chứng nặng nề mà rung nhĩ có thể gây ra, bao gồm cả đột quỵ.

1. Biểu hiện lâm sàng: Rung nhĩ có nhiều biểu hiện lâm sàng khác nhau, từ không có triệu chứng đến các triệu chứng nặng. Dưới đây là một số biểu hiện chính:

– Triệu chứng cơ năng (bệnh nhân cảm nhận được)

+ Hồi hộp, đánh trống ngực: Cảm giác tim đập nhanh, không đều, có thể thành cơn hoặc liên tục.

+ Chóng mặt, hoa mắt: Do cung lượng tim giảm, làm giảm tưới máu não.

+ Khó thở, mệt mỏi: Đặc biệt khi gắng sức, do tim không bơm máu hiệu quả.

+ Đau ngực: Thường gặp ở bệnh nhân có bệnh mạch vành.

+ Ngất xỉu: Hiếm gặp nhưng có thể xảy ra nếu rung nhĩ làm giảm cung lượng tim nghiêm trọng.

– Triệu chứng thực thể (bác sĩ phát hiện khi thăm khám)

+ Huyết áp dao động: Một số trường hợp huyết áp có thể giảm do cung lượng tim giảm.

+ Mạch không đều, tần số nhanh: Khi bắt mạch có thể thấy nhịp không đều và nhanh.

+ Tiếng tim không đều: Khi nghe tim bằng ống nghe, nhịp tim không đều và không có quy luật.

2. Dịch tễ học: Rung nhĩ là một rối loạn nhịp tim phổ biến, đặc biệt ở người cao tuổi và những người có bệnh lý tim mạch. Tại Việt Nam, tỷ lệ mắc rung nhĩ có một số đặc điểm đáng chú ý:

– Tỷ lệ chung trong cộng đồng: Theo một nghiên cứu của Viện Tim mạch Việt Nam, rung nhĩ chiếm khoảng 0,3% dân số.

– Tỷ lệ ở người cao tuổi: Ở nhóm người cao tuổi, tỷ lệ mắc rung nhĩ cao hơn, khoảng 3,9%.

– Tỷ lệ ở bệnh nhân đái tháo đường týp 2: Một nghiên cứu tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Bạc Liêu cho thấy, trong số 184 bệnh nhân đái tháo đường týp 2, tỷ lệ rung nhĩ là 16,3%, với nam giới chiếm đa số.

3. Chế độ dinh dưỡng:

  Chế độ dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng trong kiểm soát rung nhĩ, giúp giảm nguy cơ biến chứng và hỗ trợ điều trị hiệu quả hơn. Dưới đây là một số nguyên tắc dinh dưỡng dành cho bệnh nhân rung nhĩ:

3.1. Thực phẩm nên ăn

– Thực phẩm giàu Omega-3

+ Cá béo (cá hồi, cá thu, cá trích, cá mòi)

+ Hạt lanh, hạt chia, quả óc chó

– Thực phẩm giàu Magie và Kali (Hỗ trợ nhịp tim ổn định)

+ Chuối, bơ, cam, khoai lang

+ Rau lá xanh đậm (cải bó xôi, cải xoăn)

+ Các loại hạt (hạnh nhân, hạt điều)

– Thực phẩm giàu chất xơ và ít chất béo bão hòa

+ Ngũ cốc nguyên hạt (yến mạch, gạo lứt, lúa mạch)

+ Rau củ quả tươi

+ Đậu lăng, đậu xanh, đậu nành

– Thực phẩm giàu chất chống oxy hóa (Giảm viêm, tốt cho tim mạch)

+ Trà xanh

+ Việt quất, dâu tây, lựu

– Uống đủ nước: Giúp duy trì tuần hoàn máu tốt, ngăn ngừa mất nước gây rối loạn nhịp tim

3.2. Thực phẩm nên hạn chế

– Muối và thực phẩm chế biến sẵn

+ Hạn chế muối dưới 2g/ngày để tránh tăng huyết áp

+ Không ăn đồ đóng hộp, thực phẩm chế biến sẵn (mì gói, xúc xích, đồ ăn nhanh)

– Thực phẩm giàu chất béo bão hòa và trans fat

+ Mỡ động vật, nội tạng, thức ăn chiên rán

+ Bánh ngọt, đồ ăn nhanh

– Rượu bia, cà phê, nước ngọt có gas

+ Chất kích thích có thể làm tim đập nhanh hơn và không ổn định

+ Nếu cần uống cà phê, hãy chọn loại không chứa caffeine hoặc uống rất ít

– Thực phẩm giàu vitamin K (nếu đang dùng thuốc chống đông máu Warfarin)

+ Rau cải xanh, bông cải xanh, rau mùi, gan động vật

+ Cần kiểm soát chặt chẽ để tránh ảnh hưởng đến tác dụng của thuốc

4. Chế độ sinh hoạt và luyện tập đối với người bệnh rung nhĩ:

4.1. Chế độ sinh hoạt hợp lý

– Duy trì cân nặng hợp lý

+ Thừa cân, béo phì làm tăng nguy cơ rung nhĩ và biến chứng.

+ Giảm cân an toàn bằng chế độ ăn uống lành mạnh và tập luyện nhẹ nhàng.

– Kiểm soát căng thẳng, ngủ đủ giấc

+ Căng thẳng và mất ngủ có thể kích thích nhịp tim không ổn định.

+ Ngủ ít nhất 7-8 giờ mỗi đêm, tránh thức khuya.

+ Thực hành thiền, yoga, hít thở sâu để giảm stress.

– Hạn chế các chất kích thích

– Tuân thủ điều trị và tái khám định kỳ

+ Uống thuốc theo chỉ định của bác sĩ, không tự ý bỏ thuốc.

+ Kiểm tra huyết áp, nhịp tim thường xuyên.

+ Đặc biệt, nếu dùng thuốc chống đông máu như Warfarin, cần theo dõi INR định kỳ để tránh nguy cơ chảy máu hoặc huyết khối.

4.2. Luyện tập thể dục an toàn

Vận động hợp lý giúp cải thiện nhịp tim và sức khỏe tim mạch, nhưng cần chọn bài tập phù hợp:

– Các bài tập nên thực hiện

+ Đi bộ nhẹ nhàng (30-45 phút/ngày).

+ Bơi lội (giúp tăng cường tuần hoàn mà không gây áp lực lên tim).

+ Yoga, thiền, bài tập hít thở sâu (giúp giảm stress, ổn định nhịp tim).

+ Đạp xe chậm, thể dục nhịp điệu cường độ nhẹ.

– Các bài tập nên tránh

+ Tập luyện quá sức (gây gắng tim, dễ làm nhịp tim không ổn định).

+ Chạy bộ tốc độ cao, nâng tạ nặng.

+ Các môn thể thao đối kháng (bóng đá, bóng rổ, tennis) vì có thể gây căng thẳng tim quá mức.

5. Những lưu ý khi theo dõi, chăm sóc người bệnh rung nhĩ:

– Theo dõi nhịp tim, huyết áp thường xuyên.

– Nhận biết dấu hiệu nguy hiểm để can thiệp kịp thời.

– Duy trì chế độ ăn uống và luyện tập phù hợp.

– Nhắc nhở bệnh nhân tuân thủ điều trị và tái khám định kỳ.

– Chăm sóc tốt giúp bệnh nhân rung nhĩ kiểm soát bệnh hiệu quả, giảm nguy cơ biến chứng và nâng cao chất lượng cuộc sống.

6. Dự phòng biến chứng:

6.1.  Dự phòng đột quỵ và thuyên tắc mạch

– Sử dụng thuốc chống đông máu theo chỉ định

– Bệnh nhân rung nhĩ có nguy cơ cao bị đột quỵ do cục máu đông hình thành trong tim và di chuyển lên não.

– Thuốc thường dùng:

+ Warfarin (cần xét nghiệm INR định kỳ để theo dõi tác dụng).

+ Thuốc chống đông thế hệ mới (NOACs) như Rivaroxaban, Dabigatran, Apixaban (không cần theo dõi INR chặt chẽ như Warfarin).

– Kiểm soát huyết áp

+ Huyết áp cao làm tăng nguy cơ đột quỵ ở bệnh nhân rung nhĩ.

+ Duy trì huyết áp dưới 130/80 mmHg bằng thuốc và chế độ ăn uống lành mạnh.

– Hạn chế thực phẩm làm tăng đông máu

Nếu dùng Warfarin, nên kiểm soát lượng vitamin K (có nhiều trong rau xanh đậm, bông cải xanh, gan động vật).

6.2.  Dự phòng suy tim và rối loạn nhịp tim nặng hơn

– Kiểm soát nhịp tim và tần số tim

+ Dùng thuốc kiểm soát nhịp tim như Beta-blockers (Bisoprolol, Metoprolol), Digoxin, Amiodarone.

+ Đo nhịp tim thường xuyên, nếu quá nhanh (>100 nhịp/phút) hoặc quá chậm (<50 nhịp/phút), cần đi khám ngay.

– Tuân thủ điều trị bệnh nền: Kiểm soát tốt bệnh tăng huyết áp, đái tháo đường, bệnh mạch vành để giảm nguy cơ suy tim.

6.3.  Dự phòng biến chứng do thuốc

– Theo dõi tác dụng phụ của thuốc

+ Nếu dùng thuốc chống đông, cần theo dõi dấu hiệu chảy máu bất thường.

+ Nếu dùng thuốc kiểm soát nhịp tim, cần kiểm tra huyết áp và nhịp tim thường xuyên.

– Tái khám định kỳ

+ Xét nghiệm INR (nếu dùng Warfarin) để đảm bảo thuốc có hiệu quả nhưng không gây chảy máu.

+ Làm điện tim (ECG), siêu âm tim để theo dõi tiến triển bệnh.