Siêu âm viêm ruột thừa là phương tiện chẩn đoán hình ảnh giúp phát hiện các tổn thương ở ruột thừa. Việc chẩn đoán viêm ruột thừa bằng siêu âm cho kết quả chính xác cao, thời gian thực hiện nhanh và không phơi nhiễm tia xạ, thích hợp cho mọi bệnh nhân kể cả trẻ em và phụ nữ mang thai.

1. Tổng quan bệnh viêm ruột thừa cấp
Viêm ruột thừa (VRT) cấp là bệnh cấp cứu ngoại khoa thường gặp nhất trong đó 70% số trường hợp VRT cấp có bệnh cảnh lâm sàng điển hình. Tần suất mắc bệnh cao nhất ở lứa tuổi 20 – 30. Chẩn đoán VRT cấp thuộc về các bác sĩ lâm sàng. Tuy nhiên, với những trường hợp không điển hình thì chẩn đoán hình ảnh đóng một vai trò quan trọng nhất định. Một nghiên cứu gần đây cho thấy, nếu chỉ dựa vào lâm sàng, chẩn đoán viêm ruột thừa cấp có thể sai tới 30%, kết hợp với siêu âm, tỷ lệ này có thể giảm tới 15% và nếu sử dụng phương pháp chụp cắt lớp vi tính, tỷ lệ sai sót có thể giảm xuống tới 7%. Tỷ lệ tử vong của viêm ruột thừa cấp khoảng 1% và liên quan trực tiếp tới các biến chứng do vỡ ruột thừa vì không được chẩn đoán đúng và xử trí kịp thời.

2. Nguyên nhân
Còn có nhiều giả thuyết chưa được chứng minh rõ ràng về nguyên nhân và cơ chế gây viêm ruột thừa cấp. Nguyên nhân được nhiều người chấp nhận nhất là viêm ruột thừa cấp được gây nên do sự tắc nghẽn trong lòng ruột thừa. Các nguyên nhân gây tắc nghẽn gồm: Sỏi phân (35%), phì đại các nang bạch huyết dưới niêm mạc (60%), di vật 4%, khối u của ruột thừa hoặc manh tràng (1%).

3. Triệu chứng

3.1. Triệu chứng cơ năng
– Đau bụng hố chậu phải, cũng có trường hợp bắt đầu đau ở thượng vị, quanh rốn sau đó mới khu trú ở hố chậu phải. Đau âm ỉ, liên tục và tăng dần. Ít khi đau thành cơn, nếu có giữa các cơn vẫn đau.
– Nôn và buồn nôn, triệu chứng này có trường hợp có hoặc không.
– Tiêu chảy táo bón có thể có hoặc không.

3.2. Triệu chứng thực thể
– Sốt, thông thường không sốt cao, nếu sốt cao cần chú ý có đã có biến chứng.
– Phản ứng vùng hố chậu phải: Triệu chứng có giá tri quyết định chẩn đoán, phải thăm khám, theo dõi nhiều lần, so sánh hai bên. Chú ý ở những bệnh nhân già, béo, chửa đẻ nhiều lần thành bụng yếu nên dấu hiệu này khó phát hiện.
– Điểm đau khu trú: Điểm Mac-Burney, điểm Clado, điểm Lanz.
– 1 số dấu hiệu có giá trị bổ xung khi thăm khám như: Blumberg, Rovsing…

4. Tiến triển và biến chứng
Nếu VRT cấp không được chẩn đoán và xử trí sơm sẽ dẫn tới:
– Viêm phúc mạc toàn bộ: Do ruột thừa vỡ chảy mủ và dịch tiêu hóa vào ổ bụng. Lâm sàng thể hiện: Hội chứng nhiễm trùng toàn thân tiến triển nặng. Tại chỗ, bệnh nhân đau khắp ổ bụng, bí trung đại tiện, chướng bụng do liệt ruột, phản ứng thành bụng lan rộng khắp ổ bụng.
– Áp xe ruột thừa: Ruột thừa bị vỡ nhưng được mạc nối, các quai ruột bao bọc xung quanh làm hàng rào khu trú vùng viêm không lan ra ổ bụng. Lâm sàng thể hiện bệnh nhân vẫn đau hố chậu phải và sốt cao. Khám hố chậu phải có một khối không di động mặt nhẵn ấn căng đau. Xét nghiệm bạch cầu tăng cao. Áp xe ruột thừa có thể vỡ vào ổ bụng gây viêm phúc mạc thì 2.
– Đám quánh ruột thừa: Do sức đề kháng tốt, các quai ruột và mạc nối đến bao bọc kín ruột thừa, ngăn cản sự tiến triển. Lâm sàng thể hiện: Đau và sốt giảm, hố chậu phải có khối chắc, không di động ấn đau nhẹ, không có phản ứng thành bụng. Bạch cầu giảm dần trở lại bình thường. Đám quánh cũng có thể tiến triển theo hai hướng hoặc tan dần hoặc tạo áp xe ruột thừa.

5. Siêu âm viêm ruột thừa là gì?

Siêu âm viêm ruột thừa là phương pháp không xâm lấn, dùng sóng siêu âm để thăm dò cấu trúc của cơ quan trong cơ thể (cụ thể hơn là tại vùng ruột thừa). Máy siêu âm sử dụng sóng cơ học tần số cao, đi xuyên qua các lớp mô cơ thể, sau đó phản hồi lại và được một thiết bị là đầu dò thu nhận và thể hiện trên màn hình.

Siêu âm viêm ruột thừa được bác sĩ cấp cứu chọn lựa như là phương tiện chẩn đoán hình ảnh đầu tay trong chẩn đoán bệnh viêm ruột thừa cấp, chẩn đoán phân biệt với bệnh lý cấp cứu gây đau bụng cấp khác. Trong vài trường hợp khó như bệnh nhân béo phì, bụng chướng hơi hoặc vị trí ruột thừa bất thường khó khảo sát thì bác sĩ có thể kết hợp thêm các phương tiện chẩn đoán hình ảnh khác như CT hoặc MRI (nếu là thai phụ hoặc người dị ứng cản quang chứa Iod).

Phương pháp chẩn đoán viêm ruột thừa bằng siêu âm được đề cập đến lần đầu tiên vào năm 1986 bởi bác sĩ chẩn đoán hình ảnh Puylaert J.B.C.M và tiếp tục cải tiến cho đến nay bởi các chuyên gia đầu ngành. Hiện nay, khả năng phát hiện viêm ruột thừa siêu âm lên đến 98%.

So sánh với các phương pháp chẩn đoán hình ảnh khác khi áp dụng vào việc chẩn đoán bệnh ruột thừa, siêu âm viêm ruột thừa mang có các ưu điểm như sau:

• Có khả năng chẩn đoán nhiều bệnh lý một cách nhanh chóng với độ chính xác cao.
• Thiết bị siêu âm có thể sử dụng được ngay mà không cần chuẩn bị quá nhiều.
• Chi phí hợp lý.
• Độ an toàn cao trên người bệnh, kể cả trẻ sơ sinh và phụ nữ mang thai do không phơi nhiễm với chất phóng xạ.

Thiết bị siêu âm viêm ruột thừa có khả năng phát hiện bệnh lý nhanh chóng với độ chính xác cao

Hạn chế của kỹ thuật siêu âm chẩn đoán viêm ruột thừa đó là có một số yếu tố có thể làm ảnh hưởng đến độ chính xác của kết quả, chẳng hạn như:

• Tình trạng thừa cân, béo phì khiến thành bụng trở nên dày hơn, làm giảm độ xuyên thấu của sóng siêu âm nên thu nhận thông tin ở các cấu trúc sâu hơn bị giới hạn.

• Nhiều yếu tố có thể tạo ra xảo ảnh hay còn gọi là ảnh nhiễu, ví dụ như khung đại tràng chướng nhiều hơi có thể làm cản âm nên thu nhận thông tin các cấu trúc bên dưới bị hạn chế.

• Vị trí ruột thừa: các vị trí không thường gặp của ruột thừa như vị trí sau manh tràng, dưới gan, ruột thừa ở tiểu khung gây ảnh hưởng việc tiếp cận ruột thừa trên siêu âm. Do đó, đòi hỏi bác sĩ siêu âm phải có kinh nghiệm để đưa ra kết quả chính xác.

• Chính vì có nhiều yếu tố ảnh hưởng, nên thâm niên, kinh nghiệm của bác sĩ quyết định nhiều đến độ chính xác của kết quả siêu âm.
  6. Siêu âm có phát hiện viêm ruột thừa không?

Tương tự như khi thực hiện siêu âm ở những vị trí khác trên cơ thể, máy siêu âm thu hồi các tín hiệu thông qua đầu dò rồi tái hiện hình ảnh đoạn ruột thừa viêm trên màn hình. Thông tin này giúp bác sĩ củng cố các dấu hiệu đã khám được và có thể đưa ra chẩn đoán chính xác về tình trạng viêm ruột thừa hay những biến thể của loại bệnh này. (Hình ảnh siêu âm mô tả viêm ruột thừa: cắt dọc và cắt ngang)

Với thể trạng hoàn toàn khỏe mạnh, ruột thừa có thể thấy được trên siêu âm bụng ở vị trí hố chậu phải. Trong trường hợp ruột thừa viêm siêu âm sẽ ghi nhận những hình ảnh bệnh lý như tăng kích thước ruột thừa, không xẹp khi đè nén ruột thừa, phù mô kẽ, có hình ảnh dịch quanh ruột thừa… tùy theo thể bệnh viêm ruột thừa tương ứng:

• Viêm ruột thừa sung huyết: Thể bệnh này trên siêu âm cho thấy hình ảnh ruột thừa hình ngón tay (nhìn dọc theo đoạn ruột thừa) hoặc hình bia đạn (nhìn ngang), có đường kính tối đa lớn hơn 6 mm. Thành ruột thừa dày hơn 3 mm. Bác sĩ siêu âm ấn nhẹ đầu dò trên bụng nhưng không làm xẹp được ruột thừa và khi buông tay người bệnh bị đau dữ dội. Dấu hiệu này được ghi trên kết quả là dấu hiệu Murphy siêu âm dương tính.

• Viêm ruột thừa hoại tử: Có hình ảnh tương đồng với viêm ruột thừa sung huyết. Tuy nhiên siêu âm viêm ruột thừa còn ghi nhận thêm những hình ảnh như thành ruột thừa có lỗ thủng hoặc dày không đều, xuất hiện dịch xung quanh ruột thừa.

• Áp xe ruột thừa: Xuất hiện cách ngày có triệu chứng khoảng 4 – 5 ngày. Kỹ thuật siêu âm chẩn đoán viêm ruột thừa ghi nhận hình ảnh có một khối mật độ âm kém (nghĩa là không thấy phản âm) ở vùng hố chậu phải, trong đó xuất hiện hình ảnh dịch và hơi. Đây vốn là gợi ý cho một khối mô ruột thừa viêm, đã hoại tử hóa mủ và đang tạo thành khối áp xe. Chỉ định phẫu thuật hoặc thủ thuật dẫn lưu mủ là việc làm cần thiết trong giai đoạn này.

• Đám quánh ruột thừa: Xuất hiện cách khoảng hơn 10 ngày kể từ ngày có triệu chứng. Nếu cơ thể của người bệnh có thể giải quyết được ổ hoại tử thành công, ruột thừa viêm thường được cơ thể “xử lý” tạo thành một hốc rỗng gọi là đám quánh ruột thừa. Lúc này siêu âm sẽ thấy một khối phản âm đều, không còn thấy dịch viêm hay ruột thừa nữa. Việc phẫu thuật có thể được lên lịch để thực hiện sau đó 8 – 12 tuần.

Siêu âm chẩn đoán viêm ruột thừa giúp phát hiện những thể bệnh khác nhau của viêm ruột thừa

Phần lớn các kết quả chẩn đoán viêm ruột thừa bằng siêu âm giúp bác sĩ lâm sàng đưa ra chỉ định phẫu thuật sớm cho người bệnh. Trong một số tình huống khó khăn, hình ảnh siêu âm không rõ ràng, bác sĩ có thể chỉ định thực hiện thêm phương tiện khác để khảo sát hình ảnh ruột thừa trước mổ, trong đó có chụp cắt lớp vi tính (CT-Scan).

7. Siêu âm viêm ruột thừa ở đâu?

Siêu âm viêm ruột thừa có thể thực hiện với máy siêu âm cơ bản, tuy nhiên để quan sát chính xác hình ảnh của ruột thừa lại phụ thuộc rất nhiều vào kinh nghiệm của bác sĩ. Vì vậy, trong bối cảnh cấp cứu đau bụng cấp do viêm ruột thừa, người bệnh cần đến cơ sở y tế có đủ cơ sở vật chất, quy tụ bác sĩ dày dặn kinh nghiệm để thực hiện chẩn đoán nhanh, chính xác, an toàn.

Hiện nay, Khoa Thăm dò chức năng, Bệnh viện Hữu nghị đa khoa Nghệ An là một trong những địa điểm đáng tin cậy trong việc cung cấp dịch vụ siêu âm bụng nói chung và siêu âm viêm ruột thừa nói riêng. Khoa quy tụ đội ngũ bác sĩ nhiều năm kinh nghiệm cùng trang thiết bị siêu âm hiện đại giúp việc chẩn đoán các trường hợp viêm ruột thừa diễn ra nhanh chóng, chính xác. Ngoài ra, bệnh viện cũng quy tụ các bác sĩ ngoại khoa giỏi chuyên môn, có nhiều kinh nghiệm trong việc phẫu thuật cắt ruột thừa cấp.

🏥BỆNH VIỆN HỮU NGHỊ ĐA KHOA NGHỆ AN

🏆Chất lượng hàng đầu – Phát triển chuyên sâu – Nâng tầm cao mới

🛣️Địa chỉ: Km5, Đại lộ Lê Nin, TP Vinh, Nghệ An

🌎Website: www.bvnghean.vn

🌍Facebook: /bvhndknghean

☎️☎️TỔNG ĐÀI CSKH + ĐẶT LỊCH KHÁM: 1900.8082 – 0886.234.222