Khoa Nội A – Lão khoa, Bệnh viện Hữu nghị đa khoa Nghệ An
Suy tim là tình trạng tim bị suy yếu do các tổn thương thực thể hay các rối loạn chức năng tim khiến cho tâm thất không có đủ khả năng tiếp nhận máu hoặc tống máu. Suy tim ở người cao tuổi là một vấn đề sức khỏe phổ biến và có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống.
1. Nguyên nhân gây suy tim
Suy tim ở người cao tuổi thường là hậu quả của nhiều bệnh lý tim mạch tiến triển theo thời gian, kết hợp với quá trình lão hóa và các yếu tố nguy cơ khác. Dưới đây là những nguyên nhân chính:
- Tăng huyết áp: Là nguyên nhân hàng đầu gây suy tim ở người cao tuổi. THA lâu năm làm tăng hậu tải, khiến tim phải co bóp mạnh hơn, dẫn đến phì đại thất trái, rồi dần dần suy giảm chức năng tim.
- Bệnh mạch vành (nhồi máu cơ tim, thiếu máu cơ tim mạn): Hẹp hoặc tắc nghẽn động mạch vành làm giảm tưới máu cơ tim, gây hoại tử hoặc rối loạn chức năng tim. Nhồi máu cơ tim làm mất chức năng của một phần cơ tim, giảm sức co bóp, dẫn đến suy tim.
- Bệnh van tim (hẹp hở van động mạch chủ, van hai lá…) : Thoái hóa van do tuổi tác hoặc thấp tim gây rối loạn huyết động, dẫn đến suy tim.
- Rối loạn nhịp tim (rung nhĩ, nhịp nhanh thất, blốc nhĩ thất…). Rung nhĩ làm giảm hiệu suất bơm máu của tim, tăng nguy cơ suy tim. Rối loạn nhịp nhanh gây tăng tải cho tim, trong khi rối loạn nhịp chậm làm giảm cung lượng tim.
- Bên cạnh đó, nhiều bệnh lý phối hợp cũng là yếu tố thúc đẩy suy tim ở người cao tuổi:
+ Đái tháo đường làm tổn thương vi mạch tim, tăng nguy cơ bệnh mạch vành, THA, suy thận, từ đó dẫn đến suy tim.
+ Bệnh phổi mạn tính (COPD, xơ phổi, tăng áp phổi) làm tăng áp lực động mạch phổi, gây tăng gánh thất phải, lâu dài dẫn đến suy tim phải và tâm phế mạn.
+ Thiếu máu mạn tính làm giảm oxy cung cấp cho cơ tim, làm tim phải tăng cung lượng, lâu dần dẫn đến suy tim.
+ Suy thận mạn gây rối loạn cân bằng dịch và điện giải tăng gánh cho tim, đẩy nhanh quá trình suy tim.
+ Lão hóa làm giảm độ đàn hồi mạch máu, làm giảm khả năng giãn nở cơ tim dẫn đến suy giảm chức năng tim đặc biệt là chức năng tâm trương cơ tim.
2. Triệu chứng thường gặp
Các triệu chứng phổ biến nhất của suy tim là:
- Khó thở: có thể xảy ra ngay sau khi người bệnh hoạt động hoặc nghỉ ngơi; nặng hơn là khó thở khi nằm đầu thấp, khó thở kịch phát về đêm khiến người bệnh thức dậy.
- Mệt mỏi: người bệnh có thể cảm thấy mệt mỏi, yếu sức hầu trong hầu hết thời gian;
- Sưng chân và mắt cá chân: do tình trạng tích nước, có thể nhẹ vào buổi sáng và nặng hơn vào cuối ngày.
- Các triệu chứng khác bao gồm: Ho dai dẳng có thể nặng hơn vào ban đêm; có khi ho ra máu hay bọt hồng; Thở khò khè; Đầy hơi; Ăn mất ngon; Tăng cân hoặc sụt cân; Chóng mặt và ngất xỉu; Nhịp tim nhanh, loạn nhịp tim hoặc đánh trống ngực;
- Ở người cao tuổi, triệu chứng suy tim thường mờ nhạt. Người bệnh đôi khi chỉ gặp các triệu chứng nhẹ như mệt mỏi, khó thở khi gắng sức, hoặc sưng chân. Đôi khi bệnh nhân có thể không cảm nhận được sự giảm sút của chức năng tim một cách rõ rệt.
3. Chế độ sinh hoạt dành cho người bệnh suy tim
- Chế độ sinh hoạt của bệnh nhân suy tim rất quan trọng trong việc kiểm soát tình trạng bệnh và cải thiện chất lượng cuộc sống. Bệnh nhân suy tim cần tuân thủ một số nguyên tắc để tránh làm tăng gánh nặng cho tim và cải thiện khả năng phục hồi. Dưới đây là một số gợi ý về chế độ sinh hoạt cho bệnh nhân suy tim:
- Vận động thể chất là rất quan trọng đối với bệnh nhân suy tim, nhưng cần phải được điều chỉnh phù hợp với khả năng của từng người. Việc tập thể dục giúp cải thiện sức khỏe tim mạch, tăng cường sức bền và giảm nguy cơ biến chứng. Các hoạt động được khuyến khích: đi bộ nhẹ nhàng, đạp xe, yoga nhẹ. Lưu ý: Tránh các bài tập gắng sức, tập nặng hoặc các hoạt động có thể gây căng thẳng quá mức cho tim.
- Giấc ngủ rất quan trọng đối với bệnh nhân suy tim vì nó giúp cơ thể phục hồi và giảm căng thẳng cho tim. Bệnh nhân nên ngủ đủ 7-8 giờ mỗi đêm và tạo môi trường ngủ yên tĩnh, thoáng mát. Tư thế ngủ cũng rất quan trọng: Bệnh nhân suy tim có thể cần ngủ với đầu giường cao hơn để tránh hiện tượng khó thở.
- Bệnh nhân suy tim cần duy trì trọng lượng cơ thể ổn định để giảm áp lực lên tim. Nếu có thừa cân hoặc béo phì, giảm cân nhẹ nhàng và dần dần có thể giúp giảm nguy cơ suy tim tiến triển. Kiểm tra cân nặng hàng ngày là cách tốt để phát hiện sớm dấu hiệu giữ nước (phù nề) hoặc tăng cân bất thường.
- Căng thẳng và lo âu có thể làm tăng huyết áp và ảnh hưởng đến sức khỏe tim mạch. Bệnh nhân suy tim nên tìm cách giảm căng thẳng trong cuộc sống hàng ngày. Các phương pháp thư giãn: Thiền, yoga, hít thở sâu, massage nhẹ nhàng. Hãy tạo không gian để thư giãn, nghe nhạc nhẹ, hoặc tham gia các hoạt động thú vị giúp giảm stress.
- Bệnh nhân suy tim cần tuân thủ nghiêm ngặt kế hoạch điều trị do bác sĩ chỉ định, bao gồm việc sử dụng thuốc, theo dõi các chỉ số sức khỏe và kiểm tra tim mạch định kỳ. Thực hiện đúng lịch uống thuốc theo chỉ định của bác sĩ để kiểm soát tình trạng suy tim. Tái khám định kỳ để theo dõi tình trạng sức khỏe.
- Thuốc lá: Thuốc lá làm hại đến mạch máu và tăng gánh nặng cho tim. Bệnh nhân suy tim nên bỏ thuốc lá hoàn toàn.
- Rượu có thể ảnh hưởng đến chức năng tim và làm tăng huyết áp. Hạn chế hoặc tránh hoàn toàn việc sử dụng rượu bia.
- Bệnh nhân suy tim cần tránh các hoạt động thể lực nặng như khiêng vác vật nặng, tập thể dục cường độ cao hoặc các hoạt động có thể gây căng thẳng và làm tăng gánh nặng cho tim.
Chế độ sinh hoạt hợp lý đóng vai trò quan trọng trong việc quản lý và kiểm soát bệnh suy tim. Bệnh nhân nên tuân thủ các chỉ dẫn của bác sĩ, duy trì chế độ ăn uống và vận động phù hợp, giảm căng thẳng và ngủ đủ giấc để cải thiện sức khỏe tim mạch. Đồng thời, việc theo dõi sức khỏe và tái khám định kỳ giúp phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường, từ đó có biện pháp xử lý kịp thời.
4. Chế độ dinh dưỡng cho bệnh nhân suy tim
- Chế độ dinh dưỡng cho bệnh nhân suy tim đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện chất lượng cuộc sống và giảm thiểu các biến chứng. Một chế độ dinh dưỡng hợp lý có thể giúp giảm tình trạng giữ nước, giảm gánh nặng cho tim, và cải thiện chức năng tim mạch.
- Bệnh nhân suy tim thường có xu hướng giữ nước, dẫn đến phù nề và tăng gánh nặng cho tim. Muối làm tăng khả năng giữ nước trong cơ thể, do đó, cần hạn chế lượng muối trong chế độ ăn. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến nghị lượng muối tối đa là 2-3 gram mỗi ngày, tương đương với khoảng 1 thìa cà phê muối. Bệnh nhân suy tim nên các thực phẩm chế biến sẵn, thực phẩm đóng hộp, món ăn nhanh, các loại gia vị có nhiều muối. Và thay thế bằng các thực phẩm: rau tươi, trái cây, thịt tươi, và thực phẩm chưa qua chế biến.
- Bệnh nhân suy tim có thể gặp phải tình trạng giữ nước, vì vậy cần kiểm soát lượng chất lỏng tiêu thụ mỗi ngày. Lượng chất lỏng cần phải tuân theo chỉ định của bác sĩ. Lượng nước thường sẽ được giới hạn trong khoảng 1,5 – 2 lít/ngày, tuy nhiên, lượng này có thể thay đổi tùy theo tình trạng sức khỏe của bệnh nhân.
- Kali và magiê là các khoáng chất quan trọng giúp duy trì chức năng tim và cân bằng điện giải trong cơ thể. Tuy nhiên, bệnh nhân suy tim thường được điều trị bằng thuốc lợi tiểu, có thể làm giảm lượng kali và magiê trong cơ thể, dẫn đến loạn nhịp tim. Do vậy nên bổ sung các thực phẩm giàu kali và magie: chuối, cam, khoai tây, rau lá xanh, hạt hướng dương, hạt chia, rau lá xanh một cách hợp lí trong chế độ ăn của bệnh nhân suy tim.
- Chế độ ăn giàu chất xơ giúp giảm cholesterol, cải thiện tiêu hóa và hỗ trợ kiểm soát cân nặng, một yếu tố quan trọng trong việc quản lý suy tim. Có thể bổ sung chất xơ từ rau, quả, đậu và các loại ngũ cốc nguyên hạt.
- Chế độ ăn ít mỡ bão hòa và cholesterol giúp giảm nguy cơ xơ vữa động mạch và cải thiện tình trạng tim mạch của bệnh nhân suy tim. Các thực phẩm cần hạn chế: thịt mỡ, các sản phẩm từ sữa béo, đồ chiên rán. Có thể thay thế bằng các loại dầu ô liu, dầu hạt cải, dầu các loại hạt.
- Chế độ dinh dưỡng cho bệnh nhân suy tim cần được thiết kế cá nhân hóa, tùy thuộc vào tình trạng sức khỏe của mỗi người. Việc hạn chế muối, kiểm soát chất lỏng, cung cấp đủ kali và magiê, bổ sung chất xơ, cùng với việc hạn chế mỡ bão hòa và cholesterol là những yếu tố quan trọng để hỗ trợ quản lý suy tim hiệu quả.
Lối sống khoa học cùng chế độ dinh dưỡng hợp lý giúp người bệnh nâng cao chất lượng cuộc sống, giảm bớt nguy cơ mắc bệnh tim mạch
5. Dự phòng biến chứng
- Bệnh nhân suy tim có nguy cơ cao gặp phải nhiều biến chứng nghiêm trọng như suy thận, loạn nhịp tim, đột quỵ, phù phổi cấp… Vì vậy, việc dự phòng biến chứng là rất quan trọng để cải thiện tiên lượng và chất lượng cuộc sống.
- Dự phòng nguy cơ phù phổi cấp bằng cách hạn chế muối, nước, theo dõi cân nặng hàng ngày. Dùng lợi tiểu theo hướng dẫn để tránh quá tải dịch.
- Dự phòng nguy cơ nhồi máu cơ tim, đột quỵ: Bệnh nhân cần được kiểm soát huyết áp, mỡ máu, đường huyết. Sử dụng thuốc chống đông nếu có rung nhĩ hoặc nguy cơ huyết khối cao.
- Dự phòng nguy cơ rối loạn nhịp tim: Bệnh nhân suy tim nên được dùng thuốc kiểm soát nhịp (chẹn beta giao cảm, amiodarone…) nếu cần. Cấy máy phá rung (ICD) hoặc CRT ở bệnh nhân suy tim nặng.
- Dự phòng nguy cơ suy thận: Kiểm tra creatinine, GFR định kỳ, điều chỉnh thuốc lợi tiểu. Tránh thuốc có hại cho thận (NSAIDs…).
- Dự phòng nguy cơ trầm cảm, suy giảm nhận thức: Bệnh nhân suy tim cần tầm soát trầm cảm, lo âu, hỗ trợ tâm lý nếu cần.
- Kiểm soát tốt bệnh lý nền, tuân thủ thuốc, thay đổi lối sống và theo dõi sát giúp giảm nguy cơ biến chứng và cải thiện tiên lượng bệnh nhân suy tim.
Để đặt lịch khám và tìm hiểu thông tin, xin vui lòng liên hệ
Bệnh viện Hữu nghị Đa khoa Nghệ An.
Chất lượng hàng đầu – Phát triển chuyên sâu – Nâng tầm cao mới.
Km5, xã Nghi Phú, Vinh, Nghệ An.
Số điện thoại đặt lịch khám: 1900.8082 hoặc 0886.234.222
Thời gian đặt hẹn: 7h – 16h thứ 2 đến thứ 6
Website: https://bvnghean.vn.
