• Cortisol tự do trong nước tiểu, hay cortisol tự do trong nước tiểu 24 giờ cung cấp chỉ số thực tế trực tiếp và đáng tin cậy về sự bài tiết cortisol. Đây là một thước đo tích hợp nồng độ cortisol tự do trong huyết thanh không bị ảnh hưởng bởi trọng lượng cơ thể.

Chu trình chuyển hoá của Cortisol và xét nghiệm cortisol tự do trong nước tiểu. Ảnh: wardelab

• Phạm vi bình thường:

  • Nam giới: <60 μg/ngày; <32 μg/g creatinine

  • Nữ giới: <45 μg/ngày; <45 μg/g creatinine

• Hỗ trợ chẩn đoán chứng cường cortisol do hội chứng Cushing gây ra

• Suy thượng thận (giá trị hạn chế)

• Hỗ trợ chẩn đoán các bất thường mắc phải hoặc di truyền của 11β-hydroxy steroid dehydrogenase (tỷ lệ cortisol trên cortisone)

• Chẩn đoán giả cường aldosteron (pseudohyperaldosteron) do tiêu thụ quá nhiều cam thảo

• Cortisol tự do trong nước tiểu 24 giờ tăng lên trong hội chứng Cushing. Bệnh nhân có thể được cho là mắc hội chứng Cushing nếu bài tiết cortisol trong nước tiểu cơ bản lớn hơn 3 lần giới hạn trên của bình thường và một xét nghiệm khác là bất thường.

• Kết quả này được tìm thấy trong 95% các trường hợp mắc hội chứng Cushing. Giá trị <100 μg/24 giờ không bao gồm chẩn đoán và giá trị >300 μg/24 giờ giúp xác nhận chẩn đoán. Nếu các giá trị ở mức trung gian, xét nghiệm ức chế dexamethasone được chỉ định.

• Giảm trong suy thượng thận.

• Cortisol trong nước tiểu có thể được phát hiện bằng các xét nghiệm dựa trên kháng thể (xét nghiệm miễn dịch) hoặc dựa trên cấu trúc (HPLC-MS), và các xét nghiệm miễn dịch có thể ít đặc hiệu hơn vì các kháng thể có thể phản ứng chéo với các steroid tương tự.

• Giá trị tăng là xét nghiệm sàng lọc hữu ích nhất (biểu hiện rõ nhất theo gam creatine, dao động ở mức <10% mỗi ngày; nếu mức dao động >10%, cần thu thập thêm hai mẫu bệnh phẩm 24 giờ). Các giá trị nên được đo trong ba mẫu bệnh phẩm nước tiểu 24 giờ liên tiếp để đảm bảo thu thập thích hợp và tính đến sự thay đổi hàng ngày, ngay cả trong hội chứng Cushing.

• Giá trị tăng có thể xảy ra trong trầm cảm, nghiện rượu mãn tính, rối loạn ăn uống và hội chứng buồng trứng đa nang nhưng không vượt quá 300 μg/24 giờ.

• Các loại thuốc khác nhau (ví dụ: carbamazepine, phenytoin, phenobarbital, primidone) sẽ làm tăng nồng độ cortisol tự do một cách sai lệch.

• Các bệnh cấp tính và mãn tính có thể làm tăng nồng độ cortisol tự do.

• Bệnh thận do giảm bài tiết có thể làm giảm một cách sai lệch mức cortisol tự do.

Nguồn: 5minuteconsult, Bs Lê Đình Sáng (Dịch)