Kỹ thuật xét nghiệm Flow Cytometry (kỹ thuật đếm tế bào dòng chảy) là một trong những xét nghiệm tiên tiến và hiện đại bậc nhất chuyên dụng dựa trên nguyên lý kết hợp giữa kháng nguyên trên tế bào máu được nhuộm bằng các kháng thể đặc hiệu gắn huỳnh quang.

                    Máy đếm tế bào NAVIOS EX FLOW CYTOMETER

Mục tiêu quan trọng của xét nghiệm là phân tích chính xác số lượng, tỷ lệ từng loại tế bào và nhận diện từng loại tế bào, từng giai đoạn biệt hóa của tế bào và đánh giá chức năng, phát hiện những bất thường của tế bào trong cơ thể từ đó có thể giúp bác sĩ chuyên môn đưa ra các nhận định chính xác về tình trạng bệnh lý của người tham gia xét nghiệm.

Kỹ thuật xét nghiệm này đã được phát minh bởi nhà khoa học Lou Herzenberg năm 1969 với thiết bị phân loại tế bào dựa vào việc sử dụng ánh sáng huỳnh quang. Kể từ đó, các thế hệ mới của hệ thống đếm tế bào dòng chảy (flow cytometer) liên tục được phát triển bởi các công ty nghiên cứu và ứng dụng y sinh học hàng đầu thế giới như Becton Dickinson (BD), Beckman Couter (BC), Guava, Partec tương ứng với tiềm năng ứng dụng trong các xét nghiệm y học ngày càng được mở rộng.

Hệ thống xét nghiệm tế bào dòng chảy được cấu thành bởi ba thành phần chính. Thứ nhất là hệ thống dòng chất lỏng giúp tập trung các tế bào đi thành một dòng cố định và chỉ có từng tế bào đi qua khe đếm như từng sự kiện riêng lẻ, đảm bảo không bỏ sót bất kỳ tế bào nào. Hệ thống quan trọng thứ hai là hệ thống quang học, được cấu thành bởi bộ phận nguồn laser công suất lớn và hệ thống kính lọc quang để tạo ra các dải quang phổ phù hợp với từng màu huỳnh quang. Cùng với đó, các tín hiệu huỳnh quang này sẽ được thu thập bởi hệ thống phân tích điện tử kết hợp với phần mềm phân tích chuyên dụng và trả ra kết quả xét nghiệm cho bác sĩ phụ trách chuyên môn phân tích kết quả.

Hiện nay, xét nghiệm tế bào dòng chảy có rất nhiều ứng dụng chuyên môn đem lại nhiều giá trị lớn cho chẩn đoán, theo dõi và tiên lượng bệnh cũng như trong một số lĩnh vực nghiên cứu khoa học của y học như sinh học phân tử và tế bào, bệnh lý học, miễn dịch học, vi sinh vật… Một số ứng dụng lâm sàng của xét nghiệm đếm tế bào dòng chảy như:

1. Chẩn đoán ung thư máu

Việc xác định và định lượng các kháng nguyên tế bào bằng các kháng thể đơn dòng đánh dấu huỳnh quang, còn gọi là kiểu hình miễn dịch, là một trong những ứng dụng quan trọng nhất của phương pháp đếm tế bào dòng chảy. Một số bệnh được chẩn đoán và phân loại dựa trên kiểu hình miễn dịch là bệnh bạch cầu cấp tính, bệnh tăng sinh lympho mãn tính và u lympho ác tính.

2. Xác định bệnh tồn dư tối thiểu

Bệnh tồn dư tối thiểu là sự tồn tại của các tế bào máu ác tính trong tủy xương, hoặc các mô khác ở bệnh nhân ung thư máu sau khi điều trị mà khó được xác định bằng các phương pháp đánh giá hình thái thông thường. Đếm tế bào dòng chảy được sử dụng như một phương pháp đơn giản, nhanh chóng để phát hiện bệnh tồn lưu tối thiểu. Mặc dù nó không nhạy bằng kỹ thuật PCR, nhưng nó cho phép phát hiện ở giới hạn 10-2 đến 10-4 tế bào, phù hợp hơn là đánh giá bằng hình thái tế bào.

3. Phát hiện dưới nhóm lympho trong bệnh suy giảm miễn dịch

Đếm tế bào dòng chảy là công cụ để phát hiện một số bệnh suy giảm miễn dịch nguyên phát (bẩm sinh) và thứ phát (mắc phải). Trong suy giảm miễn dịch bẩm sinh có rối loạn ở một số loại tế bào, dẫn đến nhiễm trùng mãn tính hoặc tái phát, cơ thể không phát triển, nhiễm trùng bất thường…

4. Đánh giá hiệu quả của hóa trị liệu ung thư

Trước khi điều trị, đếm tế bào dòng chảy là rất quan trọng để xác định sự biểu lộ kháng nguyên ở các tế bào bất thường. Trong và sau khi điều trị, phương pháp này đánh giá khả năng gắn của kháng thể vào kháng nguyên và theo dõi hiệu quả của việc loại bỏ tế bào ung thư.

5. Đếm hồng cầu lưới

Hồng cầu lưới là loại hồng cầu ra máu ngoại vi 1 ngày trước khi chín, thay thế cho hồng cầu già chết đi. Bình thường hồng cầu lưới chiếm 0.5-1% số hồng cầu trong máu ngoại vi. Để đếm hồng cầu lưới thường phải nhuộm RNA bằng hóa chất đặc hiệu và được đọc trên kính hiển vi ánh sáng thường. Phương pháp đếm hồng cầu lưới bằng đếm tế bào dòng chảy có độ chính xác và tiết kiệm chi phí hơn nhiều so với đếm thủ công và ngày càng được thực hiện trong phòng thí nghiệm lâm sàng.

6. Ghép tạng và liệu pháp tế bào gốc

Các ứng dụng lâm sàng của đếm tế bào dòng chảy trong ghép tạng đặc bao gồm đọ chéo trước khi ghép, sàng lọc kháng thể HLA và theo dõi kháng thể sau ghép. Trong ghép tủy xương, đếm tế bào gốc tạo máu CD34 trong máu ngoại vi hoặc mảnh ghép tủy xương tương quan với sự thành công của quá trình ghép và thời gian phục hồi tạo máu sau khi ghép tế bào gốc. Các ứng dụng khác của đếm tế bào dòng chảy trong ghép tủy xương bao gồm xác định trước khi cấy ghép về hiệu quả của sự giảm tế bào T ex vivo mô ghép và đánh giá miễn dịch sau cấy ghép phục hồi, đào thải mảnh ghép, bệnh mảnh ghép chống cơ thể chủ, và ảnh hưởng của bệnh lơ xê mi tới mảnh ghép.

7. Kháng thể kháng tiểu cầu

Sự suy giảm tiểu cầu khiến cho các chức năng của nó không được đảm bảo và gây ra nhiều rối loạn trên lâm sàng. Có nhiều nguyên nhân gây suy giảm tiểu cầu, trong đó có kháng thể kháng tiểu cầu. Kháng thể này có thể nằm trong huyết tương, nhưng có thể đã gắn trên màng tiểu cầu. Đếm tế bào dòng chảy có thể phát hiện được các kháng thể này bằng các dấu ấn bề mặt như CD61, phối hợp với các kháng thể được gắn lên các hạt nhân tạo.

8. Các loại tế bào hiếm

Việc phát hiện các tế bào hiếm có giá trị trong nghiên cứu cơ bản, y học ứng dụng và chẩn đoán. Chẳng hạn, tế bào ung thư lưu hành trong máu, tế bào gốc ung thư. Đa số là có số lượng thấp trong dịch thể nên cần có các phương pháp làm giàu để phân tích tốt hơn. Trong quá trình phân tích cần lưu ý những yếu tố có thể ảnh hưởng đến kết quả như những mảnh vụn tế bào. Ví dụ, trong quá trình điều trị ung thư máu, việc xác định bệnh tồn dư tối thiểu các tế bào ung thư như đã mô tả ở trên thì phương pháp đếm tế bào dòng chảy là hữu ích.

9. Phát hiện HLA-B27

Sự hiện diện của kháng nguyên HLA-B27 có liên quan chặt chẽ với viêm cột sống dính khớp (AS), một bệnh viêm mãn tính của hệ thống cơ xương khớp như viêm khớp dạng thấp. Xét nghiệm HLA-B27 thường được sử dụng để sàng lọc AS kể từ khi 90% bệnh nhân mắc AS có kháng nguyên bề mặt HLA-B27 được so sánh chỉ 8% những người khỏe mạnh.

10. Ứng dụng trong vi sinh vật

Đóng góp nổi bật nhất của phương pháp đếm tế bào dòng chảy đối với vi sinh vật là khả năng phát hiện sự hiện diện của các quần thể vi sinh không đồng nhất với những đáp ứng khác nhau đối với các phương pháp điều trị kháng sinh.

Đếm tế bào dòng chảy đã trở thành một công cụ thiết yếu trong việc chẩn đoán ung thư máu và ung thư lympho bằng cách hỗ trợ xác định sự tăng sinh tế bào có nguồn gốc là tế bào B hay tế bào T; và trong hầu hết các trường hợp, giúp chẩn đoán đặc hiệu nhờ sự có mặt của các dấu ấn đặc trưng. Ngoài ra còn có nhiều ứng dụng khác trong phân tích tế bào máu, tế bào trong dịch não tủy, phát hiện kháng thể… cũng như các tế bào nuôi cấy của nghiên cứu y học. Khả năng độc đáo của phương pháp phân tích tế bào dòng chảy là phân tích nhanh chóng, ngay cả trong các mẫu nhỏ, với đồng thời nhiều đặc tính tế bào như kích thước, độ phức tạp của bào tương, kháng nguyên bề mặt và nội bào, và hàm lượng DNA cho phép tăng độ nhạy trong phát hiện tế bào ung thư. Tuy nhiên, cần phải nhấn mạnh rằng đếm tế bào dòng chảy là một phương pháp hỗ trợ cho lâm sàng và chẩn đoán tế bào bằng kính hiển vi.

Hiện tại kỹ thuật xét nghiệm Flow Cytometry đang được triển khai tại Khoa Huyết học – Bệnh viện Hữu nghị đa khoa Nghệ An, và hứa hẹn sẽ tiếp tục được nâng cao, mở rộng đem lại nhiều giá trị hơn trong chẩn đoán và điều trị cho bệnh nhân trong thời gian tới.

👉Để đặt lịch khám và tìm hiểu thông tin, xin vui lòng liên hệ

🏥 Bệnh viện Hữu nghị đa khoa Nghệ An.

🛤Km5, xã Nghi Phú, Vinh, Nghệ An.

☎️Số điện thoại đặt lịch khám: 19008082 hoặc 0886.234.222

⌚️Thời gian đặt hẹn: 7h – 16h thứ 2 đến thứ 6

🖥Website: https://bvnghean.vn.

Fanpage: https://www.facebook.com/bvhndknghean/