Tổng quan: Béo phì là một bệnh lý đặc trưng bởi sự tích tụ quá nhiều chất béo trong cơ thể, có thể dẫn đến những ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe. Nó thường được định nghĩa là có chỉ số khối cơ thể (BMI) từ 30 trở lên. Béo phì có thể làm tăng nguy cơ phát triển một loạt các vấn đề sức khỏe, bao gồm bệnh tiểu đường loại 2, bệnh tim, đột quỵ, huyết áp cao, một số bệnh ung thư và ngưng thở khi ngủ. Nguyên nhân gây béo phì có thể bao gồm các yếu tố di truyền, yếu tố môi trường và lựa chọn lối sống như mô hình ăn uống không lành mạnh và thiếu hoạt động thể chất. Điều trị béo phì có thể liên quan đến thay đổi lối sống như tăng hoạt động thể chất và cải thiện chế độ ăn uống, thuốc hoặc phẫu thuật giảm cân.

Tỷ lệ mắc bệnh béo phì?

• Béo phì là một mối quan tâm lớn về sức khỏe cộng đồng trên toàn thế giới, ảnh hưởng đến cả các nước phát triển và đang phát triển. Theo Tổ chức Y tế Thế giới, năm 2016, có hơn 1,9 tỷ người trưởng thành trên toàn cầu bị thừa cân (Thừa cân là một thuật ngữ được sử dụng để mô tả một người có chỉ số khối cơ thể (BMI) từ 25 trở lên) và hơn 650 triệu người trong số họ bị béo phì (BMI từ 30 trở lên).
• Tỷ lệ béo phì đã tăng lên trong vài thập kỷ qua, với số lượng ngày càng tăng của những người trở nên thừa cân hoặc béo phì ở độ tuổi trẻ hơn.

Nguyên nhân gây bệnh béo phì?

• Di truyền: Một số người có thể dễ bị béo phì hơn do yếu tố di truyền.
• Lối sống: Mô hình ăn uống không lành mạnh, thiếu hoạt động thể chất và hành vi ít vận động có thể làm tăng nguy cơ béo phì.
• Các yếu tố môi trường: Các yếu tố như tiếp cận với các lựa chọn thực phẩm không lành mạnh, đô thị hóa và thiếu nơi an toàn cho hoạt động thể chất có thể góp phần gây béo phì.

Béo phì ảnh hưởng như thế nào đến sức khỏe?

• Bệnh tiểu đường loại 2: Béo phì có thể làm tăng nguy cơ phát triển bệnh tiểu đường loại 2 do làm tăng đề kháng insulin, hormone chính có vai trò điều hoà lượng đường (glucose) trong máu, giúp cơ thể sử dụng glucose để sinh năng lượng.
• Bệnh tim mạch: Béo phì có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim và đột quỵ do các yếu tố như huyết áp cao, cholesterol cao và xơ vữa động mạch.
• Ung thư: Béo phì có liên quan đến việc tăng nguy cơ mắc một số bệnh ung thư, bao gồm ung thư vú, đại trực tràng và tuyến tiền liệt.
• Ngưng thở khi ngủ: Béo phì có thể gây ra các vấn đề về hô hấp trong khi ngủ, dẫn đến chứng ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn.
• Các vấn đề về khớp: Béo phì có thể gây thêm ghánh nặng cho khớp, dẫn đến các tình trạng như viêm xương khớp, thoái hoá khớp, thoát vị đĩa đệm…

Chẩn đoán bệnh béo phì dựa trên yếu tố nào?

• Chỉ số khối cơ thể (BMI) là một thước đo thường được sử dụng để chẩn đoán béo phì. Chỉ số BMI từ 30 trở lên được coi là béo phì.
• Chu vi vòng eo là một biện pháp khác được sử dụng để đánh giá mỡ bụng, đây là yếu tố nguy cơ gây ra các vấn đề sức khỏe liên quan đến béo phì.

Điều trị bệnh béo phì?

• Thay đổi lối sống: Cải thiện chế độ ăn uống, tăng cường hoạt động thể chất và thay đổi lối sống lành mạnh khác có thể giúp giảm và quản lý cân nặng.
• Thuốc: Một số loại thuốc có thể được kê toa để giúp giảm cân trong một số trường hợp. Cục quản lý Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) cho đến nay đã phê duyệt một số loại thuốc giảm cân, ví dụ orlistat, phentermine-topiramate, lorcaserin, naltrexone-bupropion, Semaglutide và liraglutide. Lưu ý việc sử dụng các loại thuốc này cần có chỉ định và hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa để tránh các tác dụng phụ, chống chỉ định và đạt hiệu quả tốt nhất.
• Phẫu thuật: Phẫu thuật giảm cân có thể được khuyến nghị cho những người bị béo phì nghiêm trọng không thể giảm cân bằng các cách khác.

Phòng bệnh béo phì như thế nào?

• Duy trì cân nặng khỏe mạnh thông qua lối sống lành mạnh, bao gồm hoạt động thể chất thường xuyên và chế độ ăn uống cân bằng, có thể giúp ngăn ngừa béo phì.
• Hạn chế tiêu thụ thực phẩm và đồ uống có đường và chất béo cao cũng có thể giúp ngăn ngừa béo phì.

 Một số thay đổi lối sống sau đây có thể giúp giảm nguy cơ béo phì, bao gồm:

1. Ăn uống lành mạnh: Ăn một chế độ ăn uống bổ dưỡng và cân bằng là chìa khóa để kiểm soát béo phì. Điều này có thể bao gồm tăng tiêu thụ trái cây, rau, ngũ cốc nguyên hạt và protein nạc trong khi hạn chế thực phẩm chế biến và chất béo cao.
2. Kiểm soát khẩu phần: Chú ý đến kích thước phần ăn uống có thể giúp quản lý cân nặng. Sử dụng đĩa và bát nhỏ hơn, đo khẩu phần thức ăn và tránh ăn khi xem TV có thể giúp kiểm soát khẩu phần.
3. Hoạt động thể chất: Hoạt động thể chất thường xuyên rất quan trọng đối với việc quản lý cân nặng và sức khỏe tổng thể. Đặt mục tiêu ít nhất 150 phút hoạt động aerobic cường độ vừa phải mỗi tuần, chẳng hạn như đi bộ nhanh, đạp xe hoặc bơi lội.
4. Ngủ: Ngủ đủ giấc rất quan trọng để quản lý cân nặng. Đặt mục tiêu ngủ 7-8 giờ mỗi đêm.
5. Quản lý căng thẳng: Căng thẳng có thể góp phần vào việc ăn quá nhiều và tăng cân. Tìm cách lành mạnh để quản lý căng thẳng, chẳng hạn như tập thể dục, thiền, tập yoga có thể giúp kiểm soát cân nặng.
6. Thay đổi hành vi: Thay đổi mô hình hành vi có thể giúp quản lý cân nặng. Điều này có thể bao gồm thiết lập các mục tiêu thực tế, giữ một cuốn nhật ký thực phẩm và hoạt động, và xác định các yếu tố kích hoạt cho việc ăn quá nhiều.

Điều quan trọng cần lưu ý là việc thay đổi lối sống có thể là một thách thức và điều quan trọng là tìm kiếm sự hỗ trợ từ các chuyên gia y tế, gia đình và bạn bè để giúp quản lý cân nặng. Trong một số trường hợp, một chuyên gia Y tế có thể đề nghị các can thiệp bổ sung như thuốc hoặc phẫu thuật giảm cân để giúp quản lý cân nặng.

Bs, Ths. Lê Đình Sáng, Khoa Nội tiết

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. “Clinical Guidelines on the Identification, Evaluation, and Treatment of Overweight and Obesity in Adults.” National Institutes of Health.
2. “Management of Obesity: Improvement of Health-Related Quality of Life and Psychosocial Functioning.” American Association of Clinical Endocrinologists and American College of Endocrinology.
3. “Pharmacological Management of Obesity: An Endocrine Society Clinical Practice Guideline.” Endocrine Society.
4. “Obesity in Adults: A Clinical Practice Guideline.” Canadian Medical Association Journal.
5. “Prevention and Management of Obesity for Adults.” American College of Cardiology and American Heart Association.
6. “Obesity Management in Primary Care.” American Medical Association.
7. “Obesity in Children and Adolescents: A Clinical Practice Guideline.” Canadian Medical Association Journal.
8. “Tackling Obesity: Empowering Adults and Children to Live Healthier Lives.” World Health Organization.
9. “Obesity: Identification, Assessment and Management.” National Institute for Health and Care Excellence.
10. “Obesity and Overweight.” Centers for Disease Control and Prevention.