Hội chứng chuyển hóa là gì?

Hội chứng chuyển hóa là một nhóm các tình trạng khiến một người có nhiều khả năng mắc bệnh tim hoặc tiểu đường loại 2.

Để cấu thành nên hội chứng chuyển hóa, một người phải có ít nhất 3 trong số 5 điều kiện sau:

●Béo phì trung tâm (béo bụng) – Các bác sĩ sử dụng thuật ngữ “béo phì” để mô tả những người có “chỉ số khối cơ thể” (BMI) từ 30 trở lên. Béo bụng được xác định dựa trên số đo vòng eo. Định nghĩa chính xác phụ thuộc vào giới tính và dân tộc của bạn.

Công thức tính BMI = (trọng lượng cơ thể (Kg))/ (chiều cao (cm) x chiều cao (cm)).

●Tăng huyết áp – Đo huyết áp tối đa (tâm thu) và tối thiểu (tâm trương). Ví dụ: bác sĩ có thể nói huyết áp của bạn là “140 trên 90”. Con số đầu là áp lực bên trong động mạch của bạn khi tim bạn đang co bóp. Con số sau là áp lực bên trong động mạch của bạn khi tim của bạn ở trạng thái thư giãn. Bạn được xác định là tăng huyết áp nếu:

• Huyết áp tâm thu bằng hoặc trên 140 mmHg

• Huyết áp tâm trương bằng hoặc trên 90 mmHg

• Bạn đang dùng thuốc điều trị huyết áp cao.

● Lượng đường trong máu cao – Tất cả các tế bào trong cơ thể bạn cần đường để hoạt động bình thường. Đường đi vào các tế bào với sự trợ giúp của một loại hormone gọi là insulin. Nếu không có đủ insulin, hoặc nếu cơ thể ngừng đáp ứng với insulin, đường sẽ tích tụ trong máu. Đường máu của bạn được gọi là tăng nếu xét nghiệm sau khi nhịn ăn/uống 8 giờ trên 100 mg/dL (hoặc 5.6 mmol/L). Đây được gọi là xét nghiệm đường máu lúc đói.

● Chất béo trung tính cao – Triglyceride là những chất giống như chất béo trong máu. Triglyceride máu của bạn sẽ được gọi là cao nếu xét nghiệm lúc đói 150 mg / dL.

● Cholesterol HDL thấp – HDL được gọi là “cholesterol tốt”. Đó là bởi vì mức HDL cao làm giảm nguy cơ đau tim và các vấn đề sức khỏe khác. Bạn có cholesterol HDL thấp nếu HDL của bạn dưới 40 mg/dL nếu bạn là nam giới hoặc dưới 50 mg/dL nếu bạn là nữ.

Một số bác sĩ không nghĩ rằng điều quan trọng là sử dụng thuật ngữ “hội chứng chuyển hóa” cho nhóm tình trạng này. Đó là bởi vì việc điều trị hội chứng chuyển hóa không khác gì điều trị từng tình trạng riêng lẻ. Vì vậy, việc đặt một cái tên đặc biệt cho vấn đề này là không thực sự cần thiết. Cách điều trị tốt nhất và an toàn nhất cho những tình trạng này là giảm cân bằng cách ăn một chế độ ăn uống lành mạnh hơn và tập thể dục nhiều hơn. Giảm cân sẽ cải thiện kích thước vòng eo, mức chất béo trung tính và huyết áp cao của bạn.

Có xét nghiệm nào cho hội chứng chuyển hóa không?

Có. Là một phần của việc khám bệnh, bác sĩ hoặc y tá của bạn sẽ:

● Đo huyết áp của bạn

● Đo chiều cao và cân nặng của bạn để tính chỉ số BMI của bạn

● Đo phần rộng nhất của bụng bằng thước dây. Phép đo này được gọi là đo “chu vi vòng eo” của bạn (hình 1).

Hình 1. Cách đo chi vi vòng eo. Để đo chu vi vòng eo của bạn, hãy đặt thước dây quanh bụng ngay phía trên xương hông của bạn. Đảm bảo rằng thước dây vừa khít nhưng không quá chặt. Ngoài ra, hãy đảm bảo thước dây song song với sàn nhà khi nó bao quanh cơ thể bạn.

Bạn cũng sẽ được xét nghiệm máu để đo lượng đường trong máu và lipid máu. “Lipid” là một từ khác để chỉ chất béo. Lipid máu bao gồm triglyceride và cholesterol.

Hội chứng chuyển hóa có thể ngăn ngừa được không?

Bạn có thể giảm nguy cơ mắc hội chứng chuyển hóa bằng cách:

●Giảm cân nếu bạn thừa cân

●Ăn nhiều trái cây và rau quả và các sản phẩm từ sữa ít béo, nhưng không nhiều thịt hoặc thực phẩm béo

● Đi bộ hoặc thực hiện một số hình thức hoạt động thể chất vào hầu hết các ngày trong tuần, và nói chung là hoạt động thể chất nhiều nhất có thể

● Bỏ hút thuốc, nếu bạn hút thuốc

Hội chứng chuyển hóa được điều trị như thế nào?

Mục tiêu của điều trị là giảm nguy cơ mắc các vấn đề như bệnh tim và tiểu đường. Điều này thường liên quan đến việc dùng thuốc để điều trị các tình trạng bạn mắc phải tạo nên hội chứng chuyển hóa. Bạn có thể giảm nguy cơ hơn nữa bằng cách thực hiện các thay đổi như cải thiện chế độ ăn uống, tập thể dục nhiều hơn và giảm cân.

Điều trị bao gồm:

● Thay đổi chế độ ăn uống – Chế độ ăn uống lành mạnh có thể giúp bạn giảm cân bao gồm:

• Chế độ ăn Địa Trung Hải – Chế độ ăn kiêng này có nhiều trái cây, rau, các loại hạt và ngũ cốc nguyên hạt, và sử dụng dầu ô liu thay vì các chất béo khác. Nó có thể giúp giảm cân, huyết áp và lượng đường trong máu, đồng thời cải thiện mức lipid.

• Chế độ ăn kiêng DASH (Phương pháp tiếp cận chế độ ăn uống để ngăn chặn tăng huyết áp) – Chế độ ăn kiêng này ít muối và chất béo. Nó bao gồm 4 đến 5 phần mỗi loại trái cây và rau quả và 2 đến 3 phần các sản phẩm sữa ít béo mỗi ngày. Chế độ ăn kiêng này có thể làm giảm huyết áp, cân nặng và lượng đường trong máu của bạn, đồng thời cải thiện mức lipid.

• Chế độ ăn nhiều chất xơ – Tăng chất xơ (đến ít nhất 30 gram mỗi ngày) có thể làm giảm huyết áp và cân nặng. Chất xơ thường được tìm thấy trong đậu, ngũ cốc, rau và trái cây (bảng 2). Nhãn dinh dưỡng trên thực phẩm đóng gói có thể cho bạn biết bạn đang nhận được bao nhiêu chất xơ trong mỗi khẩu phần (hình 2).

● Tập thể dục – Các bác sĩ khuyên mọi người nên tập thể dục ít nhất 30 phút mỗi ngày, vào 5 ngày trở lên trong tuần. Nếu bạn không thể tập thể dục trong 30 phút mỗi lần, hãy cố gắng tập thể dục 10 phút mỗi lần, 3 hoặc 4 lần một ngày. Đi bộ nhanh là một lựa chọn tốt.

● Thuốc – Các bác sĩ thường khuyên dùng thuốc để giảm huyết áp, lipid máu và lượng đường trong máu.

Bs Lê Đình Sáng (Khoa Nội tiết)

Tham khảo: Uptodate