THIỂU NĂNG TUYẾN CẬN GIÁP
Cập nhật lần cuối: 15/11/2024
Tác giả: Dolores Shoback, MD; Quan-Yang Duh, MD, FACS. Bản quyền BMJ Best Practice
Dịch và biên tập: Bs. Lê Đình Sáng, Khoa Nội tiết
I. TỔNG QUAN
1.1 Tóm tắt
Thiểu năng tuyến cận giáp có nhiều biểu hiện khác nhau: từ bệnh nhân không có triệu chứng với nồng độ canxi máu giảm đáng kể đến bệnh nhân có triệu chứng cấp tính với kích thích thần kinh-cơ, tetany, chuột rút đau, co thắt thanh quản và thậm chí co giật với canxi máu thấp tại khoa cấp cứu hoặc phòng hồi sức.
Đa số các trường hợp là hậu phẫu do các bệnh lý tuyến giáp lành tính và ác tính, cường cận giáp, và ung thư thanh quản hoặc các ung thư vùng đầu cổ khác.
Các nguyên nhân không phẫu thuật bao gồm: các bệnh di truyền và hội chứng hiếm gặp; phá hủy tuyến do tự miễn; phá hủy hoặc xâm lấn do khối u, xạ trị, hoặc thâm nhiễm sắt hoặc đồng; giảm magiê máu và thiếu hụt magiê; và vô căn.
Xét nghiệm cần xác nhận canxi ion hoặc canxi toàn phần điều chỉnh theo albumin thấp và nồng độ hormon tuyến cận giáp (PTH) nguyên vẹn thấp hoặc không tương xứng bình thường, đồng thời cũng cần kiểm tra nồng độ magiê và vitamin D 25-hydroxy trong huyết thanh.
Nếu có triệu chứng, cần bổ sung nhanh chóng canxi và/hoặc magiê cùng với theo dõi cẩn thận và điều trị mạn tính bằng các chất chuyển hóa vitamin D hoạt hóa.
1.2 Định nghĩa
Thiểu năng tuyến cận giáp là tình trạng thiếu hụt tương đối hoặc tuyệt đối của hormon tuyến cận giáp (PTH) trong máu, về tổng hợp và bài tiết. Điều này dẫn đến giảm canxi máu toàn phần được điều chỉnh theo albumin và tăng phosphat máu. Các dấu hiệu và triệu chứng có thể liên quan đến hệ thần kinh-cơ, tâm thần, tim mạch, mắt, da, tiêu hóa và thận/tiết niệu. Bệnh nhân cũng có thể không có triệu chứng.
II. LÝ THUYẾT
2.1 Dịch tễ học
2.2 Nguyên nhân
a) Thiểu năng tuyến cận giáp sau phẫu thuật:
2.3. Sinh lý bệnh
Cơ chế giảm canxi máu:
Cơ chế tăng phosphat máu:
Giảm canxi máu trong tình trạng thiếu magiê và giảm magiê máu:
Đột biến hoạt hóa của hai gene trong đường dẫn truyền tín hiệu cảm nhận canxi của tế bào tuyến cận giáp:
Tăng magiê máu:
Nghiện rượu mạn tính:
III. CHẨN ĐOÁN
3.1 Cách tiếp cận
Biểu hiện của thiểu năng tuyến cận giáp thường thông qua các biểu hiện lâm sàng hoặc xét nghiệm của giảm canxi máu. Canxi máu thấp (canxi ion hoặc canxi toàn phần điều chỉnh theo albumin) kèm theo PTH nguyên vẹn không phát hiện được, thấp hoặc không phù hợp bình thường trong hai lần xét nghiệm cách nhau ít nhất 2 tuần xác định chẩn đoán.
Đa số các trường hợp thiểu năng tuyến cận giáp là hậu phẫu, giảm canxi máu thường được phát hiện qua xét nghiệm sàng lọc theo dõi thường quy. Bệnh nhân cần được đánh giá:
3.2 Các triệu chứng nghiêm trọng cần xử trí ngay
Nếu các triệu chứng nặng và đe dọa tính mạng như:
Cần điều trị ngay lập tức bằng truyền canxi tĩnh mạch với theo dõi tim mạch sát, theo dõi triệu chứng lâm sàng và xét nghiệm lặp lại.
3.3 Xử trí sau phẫu thuật cổ gần đây
Với bệnh nhân mới phẫu thuật tuyến giáp hoặc cận giáp, cần kiểm tra:
3.4 Biểu hiện của giảm canxi máu
Triệu chứng giảm canxi máu dao động nên bệnh nhân có thể đột ngột có triệu chứng mặc dù đã được chẩn đoán trước đó. Các biểu hiện bao gồm:
Giảm canxi máu nặng có thể gây:
3.5. Triệu chứng giảm canxi máu mạn tính
3.6. Các dấu hiệu thăm khám
Điện tâm đồ cho thấy rối loạn nhịp nhĩ, rất có thể là rung nhĩ ở bệnh nhân thiểu năng tuyến cận giáp kèm giảm calci máu
Chỉnh sửa từ Nijjer S, Ghosh AK, Dubrey SW. Giảm calci máu, khoảng QT kéo dài và rối loạn nhịp nhĩ. BMJ Case Reports 2010 [doi:10.1136/bcr.08.2009.2216]. Bản quyền © 2011 thuộc về BMJ Publishing Group Ltd.
Chú thích thuật ngữ:
Dấu hiệu Trousseau
Video này minh họa dấu hiệu Trousseau – một tình trạng co thắt bàn tay và bàn chân do thiếu máu cục bộ, được gây ra bằng cách bơm băng đo huyết áp đến mức cao hơn huyết áp tâm thu.
Video minh họa dấu hiệu Trousseau trên một bệnh nhân 83 tuổi đến khoa cấp cứu với các triệu chứng: mệt mỏi, tiêu chảy, và chuột rút/ngứa ran ở các chi. Dấu hiệu Trousseau là hiện tượng co thắt bàn tay và bàn chân do thiếu máu cục bộ, được gây ra bằng cách bơm băng đo huyết áp đến mức cao hơn huyết áp tâm thu. Dấu hiệu này xuất hiện sau 25 giây kể từ khi bắt đầu bơm băng đo, và đạt co thắt tối đa sau 60 giây.
Chú thích thuật ngữ:
3.7. Xét nghiệm cần thiết
a) Xét nghiệm ban đầu cần làm:
b) Các xét nghiệm bổ sung trong trường hợp không do phẫu thuật:
IV. Chẩn đoán phân biệt
A. Giảm magiê máu:
B. Giảm albumin máu:
C. Suy thận mạn:
D. Thiếu vitamin D:
V. ĐIỀU TRỊ
5.1 Nguyên tắc chung
5.2 Điều trị giảm canxi máu nặng có triệu chứng
Canxi toàn phần điều chỉnh theo albumin <1.88 mmol/L
Chỉ định điều trị cấp cứu:
Phương pháp điều trị:
5.3 Điều trị thiểu năng tuyến cận giáp tạm thời sau mổ không triệu chứng
5.4 Điều trị thiểu năng tuyến cận giáp mạn tính
VI. ĐIỀU TRỊ KHÁC
6.1 Liệu pháp bổ sung
A. Hormon tuyến cận giáp tái tổ hợp:
B. Bổ sung magiê:
6.2 Theo dõi bệnh nhân sau phẫu thuật
Tần suất theo dõi sau phẫu thuật tuyến giáp hoặc cận giáp phụ thuộc:
Quy trình theo dõi:
6.3 Bệnh lý nền và yếu tố làm nặng
VII. THEO DÕI VÀ BIẾN CHỨNG
7.1 Theo dõi
7.2 Biến chứng
A. Vôi hóa lạc chỗ:
B. Đục thủy tinh thể:
C. Tăng canxi máu:
D. Suy thận:
VIII. TIÊN LƯỢNG VÀ HƯỚNG DẪN
8.1 Tiên lượng
Tiên lượng thay đổi tùy thuộc nguyên nhân và mức độ nặng của bệnh:
A. Thiểu năng tuyến cận giáp tạm thời sau mổ:
B. Thiểu năng tuyến cận giáp vĩnh viễn:
8.2 Hướng dẫn
A. Hướng dẫn chẩn đoán:
B. Hướng dẫn điều trị:
TÀI LIỆU THAM KHẢO
CHÚ GIẢI THUẬT NGỮ ANH – VIỆT (NGƯỜI DỊCH)
14:20 - 12/04/2020
Niềm vui ngày xuất viện của bệnh nhân ghép tế bào gốc điều trị đa u tủy xươngSáng nay (16/4), bệnh nhân ung thư máu đầu tiên được ghép tế bào gốc thành công tại Khoa Huyết học lâm sàng...
14:20 - 12/04/2020
Niềm vui ngày xuất viện của bệnh nhân ghép tế bào gốc điều trị đa u tủy xươngSáng nay (16/4), bệnh nhân ung thư máu đầu tiên được ghép tế bào gốc thành công tại Khoa Huyết học lâm sàng...
14:20 - 12/04/2020
Niềm vui ngày xuất viện của bệnh nhân ghép tế bào gốc điều trị đa u tủy xươngSáng nay (16/4), bệnh nhân ung thư máu đầu tiên được ghép tế bào gốc thành công tại Khoa Huyết học lâm sàng...
14:20 - 12/04/2020
Niềm vui ngày xuất viện của bệnh nhân ghép tế bào gốc điều trị đa u tủy xươngSáng nay (16/4), bệnh nhân ung thư máu đầu tiên được ghép tế bào gốc thành công tại Khoa Huyết học lâm sàng...
14:20 - 12/04/2020
14:20 - 12/04/2020
14:20 - 12/04/2020
Niềm vui ngày xuất viện của bệnh nhân ghép tế bào gốc điều trị đa u tủy xươngSáng nay (16/4), bệnh nhân ung thư máu đầu tiên được ghép tế bào gốc thành công tại Khoa Huyết học lâm sàng...
14:20 - 12/04/2020
Niềm vui ngày xuất viện của bệnh nhân ghép tế bào gốc điều trị đa u tủy xươngSáng nay (16/4), bệnh nhân ung thư máu đầu tiên được ghép tế bào gốc thành công tại Khoa Huyết học lâm sàng...
Km5, Đại lộ Lê nin, Nghi Phú, TP Vinh, Nghệ An
02383.844.528
19008082 - 0886.234.222
Copyright © 2024 BỆNH VIỆN HỮU NGHỊ ĐA KHOA NGHỆ AN