Nhồi máu não là một trong những dạng đột quỵ phổ biến nhất, chiếm khoảng 80-85% tổng số ca đột quỵ. Đây là tình trạng tắc nghẽn mạch máu não, thường do cục máu đông, gây ra tổn thương nghiêm trọng cho mô não vì thiếu máu và oxy. Trong điều trị và phòng ngừa nhồi máu não, các thuốc kháng đông và kháng tiểu cầu đóng vai trò rất quan trọng.

1. Thuốc kháng đông

Thuốc kháng đông hoạt động bằng cách ức chế quá trình đông máu, giúp ngăn ngừa sự hình thành hoặc tăng kích thước của cục máu đông. Các loại thuốc kháng đông phổ biến được sử dụng cho bệnh nhân nhồi máu não bao gồm:

1.1. Heparin và heparin trọng lượng phân tử thấp (LMWH)

• Heparin: Đây là thuốc kháng đông được tiêm tĩnh mạch hoặc tiêm dưới da, thường được sử dụng trong giai đoạn cấp của đột quỵ để ngăn ngừa sự hình thành thêm các cục máu đông.
• Heparin trọng lượng phân tử thấp (LMWH): Các loại thuốc như enoxaparin và dalteparin có thời gian tác dụng lâu hơn và ít gây ra các biến chứng xuất huyết hơn so với heparin thông thường. LMWH thường được sử dụng cho bệnh nhân cần phòng ngừa huyết khối tĩnh mạch sâu sau đột quỵ.

1.2. Thuốc kháng đông dạng uống

• Warfarin: Là thuốc kháng đông truyền thống dạng uống, hoạt động bằng cách ức chế vitamin K, yếu tố quan trọng trong quá trình đông máu. Warfarin cần được theo dõi chặt chẽ bằng chỉ số INR (International Normalized Ratio) để đảm bảo hiệu quả và tránh biến chứng xuất huyết.
• Thuốc kháng đông mới (NOACs): Các loại thuốc mới như dabigatran, rivaroxaban, apixaban, và edoxaban không cần theo dõi INR thường xuyên như warfarin, đồng thời có nguy cơ gây xuất huyết ít hơn. NOACs thường được chỉ định cho bệnh nhân có rung nhĩ (một loại rối loạn nhịp tim) để phòng ngừa đột quỵ do cục máu đông.

2. Thuốc kháng tiểu cầu

Thuốc kháng tiểu cầu có tác dụng ức chế chức năng của các tiểu cầu (các tế bào máu tham gia vào quá trình hình thành cục máu đông). Đây là loại thuốc quan trọng trong việc phòng ngừa nhồi máu não tái phát, đặc biệt là ở bệnh nhân có tiền sử bệnh lý tim mạch và xơ vữa động mạch.

2.1. Aspirin

• Aspirin là thuốc kháng tiểu cầu được sử dụng rộng rãi nhất trong điều trị và phòng ngừa đột quỵ. Thuốc giúp ngăn ngừa sự kết dính của các tiểu cầu, từ đó ngăn cản quá trình hình thành cục máu đông. Liều thấp aspirin thường được chỉ định để giảm nguy cơ nhồi máu não tái phát ở những bệnh nhân có tiền sử đột quỵ hoặc cơn thiếu máu não thoáng qua (TIA).

2.2. Clopidogrel

• Clopidogrel là một thuốc kháng tiểu cầu khác, thường được sử dụng khi bệnh nhân không dung nạp aspirin hoặc cần một phương pháp điều trị mạnh hơn. Clopidogrel ngăn chặn một thụ thể cụ thể trên tiểu cầu, ngăn chặn quá trình kết dính tiểu cầu và hình thành cục máu đông. Thuốc này thường được sử dụng đơn độc hoặc kết hợp với aspirin ở một số bệnh nhân có nguy cơ cao.

2.3. Prasugrel và ticagrelor

• Prasugrel và ticagrelor là những loại thuốc kháng tiểu cầu mới hơn, có tác dụng mạnh hơn clopidogrel. Những thuốc này thường được sử dụng cho bệnh nhân có nguy cơ tái phát cao hoặc không đáp ứng với các thuốc kháng tiểu cầu truyền thống.

3. Lựa chọn thuốc kháng đông và kháng tiểu cầu

Việc lựa chọn loại thuốc kháng đông hay kháng tiểu cầu phụ thuộc vào nhiều yếu tố như nguyên nhân gây đột quỵ, tình trạng sức khỏe tổng thể của bệnh nhân, và các bệnh lý kèm theo (như bệnh tim mạch, tăng huyết áp, tiểu đường).

• Nhồi máu não do cục máu đông từ tim (do rung nhĩ hoặc bệnh lý tim mạch khác): Bệnh nhân thường được chỉ định dùng thuốc kháng đông như warfarin hoặc NOACs để ngăn ngừa hình thành cục máu đông trong tương lai.
• Nhồi máu não do xơ vữa động mạch: Trong trường hợp này, các thuốc kháng tiểu cầu như aspirin hoặc clopidogrel được chỉ định để ngăn ngừa cục máu đông hình thành trên mảng xơ vữa.

4. Tác dụng phụ và lưu ý khi sử dụng

Cả thuốc kháng đông và kháng tiểu cầu đều có nguy cơ gây biến chứng xuất huyết, từ xuất huyết nhẹ (chảy máu mũi, nướu) đến xuất huyết nặng (xuất huyết tiêu hóa, xuất huyết nội sọ). Bệnh nhân cần tuân thủ đúng liều lượng và hướng dẫn của bác sĩ, đồng thời phải được theo dõi chặt chẽ các dấu hiệu xuất huyết. Các xét nghiệm thường xuyên để kiểm soát tác dụng của thuốc, như INR đối với warfarin, cũng rất quan trọng để đảm bảo an toàn.

5. Kết luận

Thuốc kháng đông và kháng tiểu cầu là những công cụ quan trọng trong điều trị và phòng ngừa nhồi máu não. Việc sử dụng thuốc đúng cách, kết hợp với chế độ ăn uống, lối sống lành mạnh và kiểm soát tốt các yếu tố nguy cơ, sẽ giúp bệnh nhân giảm thiểu nguy cơ tái phát đột quỵ và nâng cao chất lượng cuộc sống. Tuy nhiên, việc sử dụng thuốc cần được bác sĩ chuyên khoa tư vấn và giám sát chặt chẽ để đảm bảo hiệu quả và tránh các biến chứng không mong muốn.

Đột quỵ não nói chung và xuất huyết não nói riêng là các tình trạng cấp cứu cần chẩn đoán và xử trí sớm, khi có  có dấu hiệu của các bệnh lý đột quỵ não cần đưa đến viện sớm nhất có thể. Trung tâm Đột quỵ , Bệnh viện HNĐK Nghệ An là trung tâm đột quỵ toàn diện duy nhất của tỉnh Nghệ An, có thể xử trí hầu hết các trường hợp đột quỵ cấp, là địa chỉ đáng tin cậy về điều trị đột quỵ và các bệnh lý mạch máu não, khi cần tư vấn hoặc liên hệ để báo các trường hợp đột quỵ, xin gọi số hotline 096.862.3337